سفرنامه آسیای میانه
سفرنامه آسیای میانه
کتابی است از ماساجی اینووِه [1]، بازرگان و سیاست‌مدار ژاپنی در سده نوزدهم و بیستم میلادی.
کتاب اینووه که روایت سفر وی در ترکستان و قفقاز و ایران است، در سال 1903 میلادی به زبان ژاپنی در توکیو و از سوی نشر مینیوسا[2] در 452 برگه همراه با 33 تصویر و دو نقشه چاپ شد[3]. اینووه از وین در اتریش روانه تُرکستان، قفقاز، مَرو، کراسنووُدسک (شهر ترکمِن‌باشی کنونی در کشور ترکمنستان) شد. سپس با کشتی از راه چیکیش‌لَـر و آشوراده به مشهدسر (بابلسر کنونی) رهسپار شد و از راه‌های کوهستانی رشته‌کوه البرز و دماوند خود را به تهران رساند. پس از اقامت کوتاه و دیدار با مقامات عالی‌رتبه ایران دوره قاجار، از تهران به قزوین و سپس تبریز رفت و از راه جلفا به روسیه و ارمنستان رسید. سفرنامه اینووه در حقیقت یادداشت‌هایی است که وی به‌شکل یک مجموعه نامه به توکیو فرستاد و بعدها آن‌ها را به شکل کتاب گردآوری و چاپ کرد[4].
ماساجی اینووه، گفتار کوتاهی از نامه هشتم کتاب خود را به توصیف بخش کوچکی از ایالت استرآباد (محدوده استان گلستان کنونی) اختصاص داده و درباره آشوراده نوشته است: «امروزه میان دو آشوراده بزرگ و کوچک، جزیرۀ سومی که همان آشوراده میانه است شکل گرفته و درنتیجه، وسعت آشوراده بزرگ به یک میل در یک‌سوم میل کاسته شده است. اکنون پایگاه دریایی در این آشوراده میانی جای دارد که مرکب از ساختمان ستاد و سربازخانه و کلیسا و انبار و نیز چند خانه ماهی‌گیری پرت‌افتاده میان علف‌زار است. روی آب هم، سه سربازخانه شناور هست. دو تا از این‌ها برای خوابگاه ناویان، و دیگری انبار است. این‌ها را سه سال پیش ساخته‌اند و حدود دویست سرباز و صد نفر کسان دیگر در اینجا مستقر و ساکن‌اند[5]».
تاکنون یک ترجمه از کتاب اینووه با نام «سفرنامه ایران: مسافر ژاپنی در ماوراء‌النهر، ایران و قفقاز (۱۳۲۰ ق./ ۱۹۰۲ م.)» با ترجمه هاشم رجب‌زاده با همکاری کینجی ئـِه‌اورا وجود دارد که دربردارنده نامه‌های ششم تا نهم (از مرو تا ایروان) است. این کتاب را انتشارات طهوری در سال 1390 منتشر کرد که نقشه و عکس‌های اصلی را ندارد.
منابع:
- اینووِه، ماساجی. (1390). سفرنامه ایران: مسافر ژاپنی در ماوراء‌النهر، ایران و قفقاز (۱۳۲۰ ه.ق./ ۱۹۰۲ م.). (ترجمه هاشم رجب‌زاده). تهران: طهوری.
- Inoue, Masaji. (1903). Chuo ajia ryokoki. Tokyo: Minyusha