سفر به ارمنستان و ایران
سفر به ارمنستان و ایران
کتابی است از پی‌یِر آمِدی اِمیلین پِرُب ژوبِر[1]، شرق‌شناس فرانسوی در سده نوزدهم میلادی.
نام کامل کتاب، «سفر به ارمنستان و ایران در سال‌های 1805 و 1806»[2] است که انتشارات پِلیسیه و نِپوو[3] آن را در سال 1821 میلادی در پاریس و در 506 برگه و 45 گفتار به زبان فرانسوی چاپ کرد. کتاب، روایت ژوبر از رویدادهای ماموریت دیپلماتیک وی به ایران از سوی ناپلئون بناپارت است که در دوره حکمرانی فتحعلی‌شاه قاجار انجام شد. جدا از گفتارهای اصلی، دو یادداشت یکی درباره گیلان و مازندران و دیگری از فرمانده اسکادران لاپی[4] همراه با نمایه‌ای از نام جاها، افراد و موضوعات و مانند آن در پایان کتاب آمده است. یک نقشه بزرگ سیاه و سفید و 10 تصویر نیز آذین‌بخش کتاب هستند[5].
آغاز مسیر ژوبر از پاریس بود. وی از آن‌جا رهسپار عثمانی و ارمنستان شد و پس از دشواری‌ها و ماجراهای فراوان به ایران رسید و از راه تبریز به زنجان و قزوین و سپس تهران رفت. ژوبر مدتی برای انجام ماموریت خود در آن‌جا ماند و سپس دوباره به سوی آذربایجان رهسپار و از ایران خارج شد و از همان راه پیشین به اروپا بازگشت[6].
ژوبر بخش کوتاهی از یادداشت درباره گیلان و مازندران در کتاب خود را به سرزمین تاریخی گرگان و استرآباد (محدوده استان گلستان کنونی) اختصاص داده و ضمن اشاره به جغرافیای منطقه، می‌گوید که خودش موفق نشده منطقه را ببیند و به دیگر گزارش‌ها استناد کرده است. وی در همین بخش کوتاه هم بیشتر به توصیف مناسبات و روابط ایرانی‌ها و ترکمن‌ها در این بخش از ایران پرداخته است[7]. برای نمونه وی می‌نویسد: «قلمروی استرآباد، مرکز تیره قاجار است و مرکب از پانزده تا شانزده خانوار می‌باشد که همگی جنگاور و پیوسته در برابر ترکمان‌ها مسلحند. آن‌ها خیلی به سرزمین خود دلبستگی دارند و در داخل ایران خیلی کم پیش می‌آید که پراکنده بشوند و آن‌ها را در دربار و نزد شاهزاده‌ها می‌توان یافت»[8].
تاکنون دو ترجمه از کتاب پی‌یرژوبر وجود دارد: یکی با نام «م‍س‍اف‍رت به ارمنستان و ایران» با ترجمه محمود هدایت، چاپ شرکت چاپخانه تابان در سال 1322 در 225 برگه که بخش پیوست‌ها و عکس‌ها و نقشه را ندارد[9]. دیگری با نام «م‍س‍اف‍رت در ارمنستان و ایران: به ان‍ض‍م‍ام ج‍زوه‌ای درباره گیلان و مازندران»، ترجمه ع‍ل‍ی‌ق‍ل‍ی اع‍ت‍م‍اد م‍ق‍دم که ب‍ن‍ی‍اد ف‍ره‍ن‍گ ایران در سال 1347 چاپ کرده که شامل پیوست‌ها، نقشه و عکس‌ها است[10].
[1] Pierre Amédée Émilien Probe Jaubert
[2] Voyage en Arménie et en Perse, fait dans les années 1805 et 1806
[3] Pélicier, Nepveu
[4] Lapie
[5] Jaubert, (1821)
[6] Jaubert, (1821)
[7] Jaubert, (1821)
[8] ژوبر، (1347)
[9] ژوبر، (1322)
[10] ژوبر، (1347)
منابع:
- ژوبر، پ. آ. (1322). م‍س‍اف‍رت به ارمنستان و ایران (ترجمه محمود هدایت). تهران: شرکت چاپخانه تابان.
- ژوبر، پ. امده. (1347). م‍س‍اف‍رت در ارمنستان و ایران: به ان‍ض‍م‍ام ج‍زوه‌ای درباره گیلان و مازندران. (ترجمه ع‍ل‍ی‌ق‍ل‍ی اع‍ت‍م‍اد م‍ق‍دم). تهران: ب‍ن‍ی‍اد ف‍ره‍ن‍گ ایران.
- Jaubert, Pierre Amédée. (1821). Voyage en Arménie et en Perse, fait dans les années 1805 et 1806. Paris: Pélicier & Nepveu.