آب

آب

Water

منابع آب‌‏هاي موجود در استان، در 5 حوضه آبریز قرار دارند که عبارتند از: حوضه آبريز خليج گرگان با مساحت 438 هکتار، حوضه آبريز گرگان‎رود با مساحت 1154400 هکتار، حوضه آبريز قره‌­سو با مساحت 163000 هکتار و حوضه آبريز اترك با مساحت 820000 هکتار.

منابع تأمین آب در استان، به دو بخش سطحی و زیرزمینی تقسیم می‌شوند. منابع سطحی مانند رودخانه‎ها و رواناب (هرزآب‎ها یا سیل) و منابع ذخیره‏‌ی آب مانند بند انحرافی خاکی و بتنی، سد، تالاب و آب‌بندان، و منابع آب‌های زیرزمینی، چاه، چشمه و قنات است. پتانسیل آب تجدیدشونده‌‏ی استان، سالانه 2485 میلیون مترمکعب است که 6/1 درصد از پتانسیل تجدیدشونده‌‏ی سالانه‏‌ی آب کشور را تشکیل می‎دهد. میزان مصرف آب در استان در سال 1386، 1954 میلیون مترمکعب بوده که 777 میلیون مترمکعب، آب سطحی و 1177 میلیون مترمکعب، آب زیرزمینی بوده است. حدود 90 درصد آب در بخش کشاورزي و 10 درصد بقيه نیز در بخش­‌هاي آشامیدنی، صنعت و معدن مصرف مي‌­شود.

تعداد بندهای انحرافی بر اساس آماربرداری سال 1388، به 76 عدد می‎رسد. براساس آماربرداری سال 1385، تعداد موتور پمپ‌های سیار، 1558 دستگاه و تعداد ایستگاه‏‌های پمپاژ، 17 ایستگاه بوده که از آن‌ها برای برداشت آب از رودخانه‌ها استفاده شده است. کبودوال، بوستان، گلستان، وشمگیر، خواجه نفس، اینچه و کوثر، از جمله سدهای استان هستند. همچنین تالاب‎های آلماگل، آلاگل، آجي گل، دانشمند، بی‌بی شیروان، اینچه و گمیشان، نیز جزو تالاب‌های استان به شمار می‏‌روند. طبق آماربرداری انجام شده‌ی آب‌بندان‌ها در سال 1385، مجموع آب‌بندان‌های فعال استان، 290 قطعه به مساحت 82/4056 هكتار بوده است که حجم آبگیری آن، 118137500 مترمکعب است. همچنین، تعداد 91 آب بندان غیرفعال در این استان وجود دارد که مساحت آن‌ها 8/898 هکتار است.

در آماربرداري سال 1381، تعداد چشمه‌های حوضه گرگان‎رود، 4059 دهنه و در آماربرداري سال 1387 در حوضه‌های آبریز خلیج گرگان، نکارود و قره‌سو، 2185 دهنه چشمه و در حوضه آبریز نکارود، 1029 دهنه بوده است. بیشترین تعداد قنات‌های آماربرداری شده، مربوط به آماربرداری سال 1364 است که در آن تعداد قنات‌ها 638 رشته بوده است. آخرین آماربرداری موجود، مربوط به سال 1385 است. در این آماربرداری، تعداد قنات‌ها 312 رشته بوده است. تا سال 1388 در استان، 25162 حلقه چاه وجود داشته است.

ادارات مرتبط با آب، به دو قسمت مدیریت آب و بهره‌‏برداری آب تقسیم می‌شوند. شرکت آب منطقه‌ای گلستان، وظیفه‌‏ی مدیریت منابع آب را بر عهده دارد. این مدیریت، شامل آب‌های سطحی و زیرزمینی است. در زمینه مدیریت آب‌های سطحی، می‎توان به احداث سدهای خاکی و لاستیکی، احداث آب‌بندان‎ها، شبکه‌های آبیاری، زهکشی و مدیریت و کنترل سیلاب در مسیر رودخانه‌ها و پایین دست اشاره کرد. همچنین مدیریت آب‌های زیرزمینی شامل حفاظت و بهره‎برداری از آب‏های زیرزمینی، مانند صدور مجوز احداث و بهره‎برداری از چاه، چشمه و قنات نیز به عهده این سازمان می‌‏باشد. معمولاً هر 5 سال یک بار، آماربرداری از منابع آب‎های سطحی و زیرزمینی توسط این شرکت انجام می‏‌شود. 

سازمان جهاد کشاورزی استان نیز وظیفه‏‌ی کنترل، توزیع و بهره‌برداری از آب کشاورزی را به عهده دارد. در این زمینه، این سازمان نیز احداث آب‌بندان‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی و کنترل سیلاب را به طور مشترک انجام می‌دهد. همچنین، همه ساله مرمت و بازسازی قنات‎ها توسط این سازمان انجام می‎شود. البته پیشگیری و کنترل سیلاب در سرشاخه‎های حوضه‌های آبی، مربوط به اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری است.

شرکت‌هاي آب ‎و فاضلاب شهري و روستايي نيز پس از تأمين آب توسط شرکت‌هاي آب منطقه‌اي، وظيفه‌ي تأمين و توزيع آب در مناطق شهري و روستايي را به عهده دارند. از آن‎جا که اقتصاد استان بيشتر بر پايه کشاورزي است، استفاده‏‌هاي صنعتي در استان به دو بخش صنايع وابسته به کشاورزي و غيروابسته تقسيم مي‏‌شوند. به همين دليل، کارخانه‌ها و واحدهاي صنعتي، مجوز تأمين آب را از شرکت آب منطقه‏‌اي و سازمان جهاد کشاورزي و يا صنايع دريافت مي‏‌کنند.

منابع:

• آب منطقه‌‏ای گلستان. (1387). آب بندان‏‌های استان گلستان. [سي‌دي]. گرگان: مؤلف.

• امور آبياري ناحيه گرگان و گنبد. (1364). گزارش منابع آب‌های زیرزمینی منطقه گرگان. گرگان: آب منطقه‏‌ای گلستان.

• حسینی، سیدمحسن، لطفی، یحیی، مارامائی، احمد، و عرب، علی. (1388). گزارش نهایی بررسی منابع آب حاصل از احداث مخازن و تأسیسات آبی و چاه‎های بهره‎برداری و تعیین  قیمت تمام شده‏‌ی آب. گرگان: شرکت آب منطقه‏‌ای گلستان.

• شركت توزيع آب گلستان. (1389). آب بندان‏‌های حوضه شهرستان‏‌های گنبد و آق‌قلا [سي‌دي]. گرگان: مؤلف.

• شرکت مشاور خزر آب. (1385). گزارش آمار منابع آب‎های زیرزمینی و سطحی استان گلستان (جلد اول: خلاصه آمار). گرگان: آب منطقه‌‏ای گلستان.

• شرکت مشاور خزر آب. (1385). گزارش آمار منابع آب‏های زیرزمینی و سطحی استان گلستان (جلد 4: آب‏‌های سطحی). گرگان: آب منطقه‌‏ای گلستان.

• عبدلی، صادق، حسینی، احمد، خسروی، دانیال، خواجه، منصور، حسینی، سیدعلی، و فاطمی، اللهیار. (1387). گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی و شناخت ویژگی‌های رودخانه‌ها و مسیل‌های استان گلستان (01-0500012000-79). گرگان: مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان گلستان.

• مهندسین مشاور آب و توسعه پایدار. (1381). طرح مطالعات شناسایی سازندهای سخت در حوزه آبریز گرگان‏‌رود. (جلد 4: آمار چشمه‎ها). گرگان: آب منطقه‏‌ای گلستان.

• مهندسین مشاور شمال. (1387) آماربرداری از منابع آب سازندهای سخت ارتفاعات خلیج و نکارود (جلد اول). گرگان: آب منطقه‎ای گلستان.

1. ناظمي، اللهيار، صانعی، مجتبی، قریشی، سیدحمیدرضا، عبدلی، صادق، و عیسایی، حسین.(1387). گزارش نهايي طرح تحقيقاتي بررسي تأثير عمليات عمراني در رودخانه‎هاي حوضه غرب قره‌‏سو (85001-0000-05-040000-084-2). گرگان: مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان گلستان.