جنگل شصت‌کلاته
جنگل شصت‌کلاته
Shastkolateh Forest
منطقه‌ی جنگلی در جنوب غربی گرگان.
وجود جاذبههای طبیعی مانند داشتن انواع گونه‌های درختی و آب و هوای مناسب، باعث شده است که این جنگل به عنوان یکی از مناطق مهم گردشگری در استان به شمار آید. این جنگل در شیب شمالي رشته کوه البرز، در عرض جغرافیایی 36 درجه و 45 دقیقه تا 36 درجه و 41 دقیقه شمالی و طول شرقی 54 درجه و 24 دقیقه تا 54 درجه و 20 دقیقه واقع شده است. کم‌ترین ارتفاع از سطح دریا، 240 متر و بیشترین آن 2168 متر (لیلا کوه) است. این منطقه از شمال به زمینهای کشاورزی، از شرق به یال اصلی بین چماق‌دره و دره پشمالوبن و طرح جنگل‌داری سری یک سعدآباد، از جنوب به لیلا کوه و از غرب به رودخانهی شصت‌کلاته و طرح جنگل‌داری شموشک محدود است. در جنگل شصت‌کلاته، رودخانهی شصت‌کلاته جاری است. درهها و یال‌هاي موجود، منطقه‌ی شصت‌کلاته را به قطعات متفاوت که جهت شمال غربی - شمالی و همچنین شمال شرقی دارند، تقسیم می‌کند. در قسمت‌های شمال شرقی و جنوب، شیب زمین نسبتاً زیاد، ولی در وسط منطقه، شیب کم است.
رستنیهای این جنگل با رستنیهای حوزه‌ی دریای خزر است و تیپ جنگلی آن از درختان پهن برگ آمیخته شده است. ممرز و انجیلی از گونه‌های اصلی هستند که در ارتفاعات پایینتر از 700-500 متر از سطح دریا مستقر شدهاند و بالاتر از این ارتفاع، گونه‌ی راش به عنوان گونه‌ي اصلی اضافه می‌شود، تا جایی که در ارتفاعات بیش از 1000-900 متر، به راشستان‌های خالص میرسیم. گونه‌های بلند مازو، شیردار و خرمندی در همهی سطح رویشگاهها پراکنده هستند. گونه‌ی ملج و توسکا فقط در راشستان میرویند و نمدار نیز در قسمت تحتانی این جامعه، به صورت نادر دیده می‌شود. البته درختاني مانند بلوط، افرای شیردار، افرا پلت، آزاد، انجیر و داغ‌داغان هم به صورت پراکنده در جنگل دیده میشوند.
عناصر درختچهای عبارتند از: ولیک، ازگیل، آلوچه جنگلی، خاسی، تمشک، زالزالک، انار و ... . عناصر علفی مانند گرامینه، پامچال، توتفرنگی، سیکلامن، گل بنفشه، دارواش، سرخس ماده، سرخس عقابی، دم اسب، زنگی دارو و گونه‌های دیگر دیده می‌شود.
به طور کلی، بافت خاک، نیمه سنگین است و از سطح به عمق بر رُس آن افزوده می‌شود. علائم فرسایش در خاک‌های منطقه وجود ندارد و خاک دارای زهکشی متوسط است. خاک منطقه در قسمت‌های سطحی از نظر مواد آلی، غنی است، که مقدار آن از سطح به عمق کاهش مییابد. وجود مقدار مناسب مواد آلی در لایههای سطحی و همچنین وجود ترکیبات کلسیم در افق‌های عمیق خاک، باعث شده که خاک منطقه از ساختمان مناسبی برخوردار باشد. رنگ خاک در قسمت‌های سطحی، تیره است که با افزایش عمق، به علت کاهش مواد آلی، به رنگ قهوهای روشن تغییر می‌کند. زمین این ناحیه از سنگهای ماسهای است که احتمالاً به دوره‌ی مزوزوئیک تعلق دارد. pH خاک 5 تا 5/6 است.
جنگل شصت‌کلاته جزو اقلیم معتدل خزری با رطوبت زیاد، درجه حرارت معتدل کمی متغیر است. میزان بارندگی آن بین 528 تا 817 میلیمتر در سال نوسان دارد. از مشخصات بسیار مهم این جنگل، پراکنده بودن بارندگی در طول سال است که این توزیع، سبب شده که ماه خشک در منطقه دیده نشود. البته کمبود رطوبت در 6 ماه اول سال، کمی محسوس است و وجود رطوبت در همهی فصول، سبب به وجود آمدن پوشش انبوه رستني در عرصه‌ی جنگلی شده است.
بخشی از جنگل شصت‌کلاته با نام «طرح جنگل آموزشی و پژوهشی دکتر بهرامنیا» و با مساحت 3716 هکتار، در اختیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان است.
…
منابع:
• احمدی، شهرام. (1379). بررسی تأثیر بهرهبرداری بر تنوع زیستی جنگل (جنگل آموزشی و پژوهشی شصت‌کلاته). پایاننامه کارشناسی ارشد رشته چاپ نشده. گرگان: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
• سيد، منوچهر. (1376). بررسی خواص کمی و کیفی راشستان‌های جنگل شصت‌کلاته (طرح آموزشی و پژوهشی دکتر بهرامنیا). پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده. گرگان: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
• صداقت دوست، عباس. (1380). بررسی کمی و کیفی توده سکويا در جنگل شصت‌کلاته (طرح آموزش و پژوهشی دکتر بهرامنیا). پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده. گرگان: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
• فارابی، هوشنگ. (1375). پژوهشی در طرح جنگل آموزشی و پژوهشی دکتر بهرامنیا (جنگل شصت‌کلاته). گرگان: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.