حوزه علميه عرفانی قره بلاغ
حوزه علمیه عرفانی قرهبلاغ
Ghareh-Bolagh Spiritual Seminary
بزرگترین و معروف‌ترین حوزهی علمیه ترکمنهای ایران.
حوزه علمیه عرفانی قرهبلاغ، در روستای قرهبلاغ شهرستان علیآبادکتول قرار دارد. این حوزه در سال 1330ش، توسط یارمحمد آخوند نظری، فرزند امان‌‌محمد، معروف به آننابای، تأسیس شده است. مؤسس این حوزه، متولد 1299ش است و مدیریت عالی حوزه را نیز بر عهده دارد. وي در سال 1394 درگذشت.
«آخوند نظری بعد از اتمام تحصیلات حوزوی خویش، با هماهنگی بزرگان منطقه، این حوزه را دایر کرده است و اکنون که حدود نیم قرن از آن می‌گذرد، صدها طلبه از این حوزه با درجه‌ی آخوندی، فارغ‌التحصیل شده و در نقاط مختلف ترکمن صحرا، سرگرم تعلیم و تبلیغ هستند. در این مکان، حدود 250 طلبه، زیر نظر 15 نفر از استادان به صورت شبانه‌روزی و رایگان مشغول تحصیل هستند. اساتید حوزه، بیشتر اهل روستای قرهبلاغ، و طلاب از همه‌ی طوایف و تیره‌های ترکمن می‌باشند. وجود این مرکز دینی در روستای قرهبلاغ، نقش شایان توجهی در روند تحولات فرهنگی، اجتماعی و بافت روستا داشته و به آن جایگاه معنوی و اجتماعی ویژه‌ای بخشیده است.»
تاکنون چند طلبه نیز از استان‌های کردستان و گیلان (شهر تالش) در این حوزه آموزش دیده‌‌اند و پس از پایان تحصیلات، به دیار خود بازگشته‌اند.
در این حوزه، علاوه بر آموزش شریعت، عرفان نظری و عملی نیز تدریس و تمرین می‌شود، بنابراین نام آن را «حوزهی علمیه‌ی عرفانی» نهاده‌اند. روحانیون فارغ‌التحصیل از این حوزه نیز پس از فارغ‌التحصیلی و تأسیس حوزهی جدید، در محل سکونت خود، نام «حوزهی علمیه‌ی عرفانی» را بر اول نام حوزه‌ها اطلاق می‌کنند.
«كار ساخت ساختمان جدید حوزه در سال 1364ش، شروع شده و بعد از دو سال و نیم به پایان رسیده است، البته هنوز هم قسمت اعظم ساختمان، به ویژه از نظر معماری و زیباسازی نیازمند بهسازی است. ساختمان حوزه دارای یک طبقه همکف و دو طبقه‌ی دیگر می‌باشد و حدود 3000 مترمربع زیربنا و 44 حجره دارد که طلاب به صورت شبانه‌روزی در آن تحصیل و زندگی می‌کنند. مسجد بزرگ حوزه نیز 650 مترمربع زیربنا و 1500 نفر ظرفیت دارد و دارای دو مناره به بلندی 30 متر می‌باشد. این حوزه از امکانات رفاهی بسیار مناسبی برخوردار است و دارای نانوایی مستقل، آشپزخانه، سالن مطالعه، مخزن کتاب و کتابخانه، اتاق کامپیوتر و سالن غذاخوری می‌باشد. در کتابخانه‌ی حوزه، حدود 000/20 جلد کتاب وجود دارد که در دسترس طلاب و همه‌ی اهالی روستا می‌باشد. سیستم گرمایش همه‌ی ساختمان‌ها نیز از نوع شوفاژ می‌باشد.»
شیوه‌ی کلی آموزش و تعلیم در حوزه تقریباً همان روش سنتی است که در گذشته‌های دور، در مراکز علوم دینی همچون بخارا، خیوه و ... رايج بوده است. مقدمات با آموزش قرائت قرآن، از شناخت حروف تا تجوید کامل، صرف، فقه، نحو، علم بلاغت، علم کلام، اصول دین، حدیث، منطق، مواریث، تفسیر قرآن و عرفان نظری تدریس می‌شود.
زمان شروع روزانه‌ی کلاس‌ها در طول سال تحصیلی، پس از نماز صبح بوده و با توجه به حجم مطالب، طول زمان و ساعت تدریس دروس متغیر است.
غیر از تحصیلات رسمی، مراسم دیگری نیز در حوزه برگزار می‌شود که می‌توان به مراسم نماز‌جمعه، مولودخوانی، برنامه‌ی ذکر ذاکرین، جشن فارغ‌التحصیلی طلبه‌ها، نماز تراویح در ماه رمضان، مراسم شب قدر و ... اشاره كرد. مراسم مولودخوانی معمولاً در ماه ربیع‌الاول، به مناسبت میلاد پیامبر (ص) برگزار می‌شود. مراسم عرفانی ذکر ذاکرین هر هفته در شب‌های سه‌شنبه و پنج‌شنبه انجام می‌شود.
در شب پانزدهم شعبان، دعای برائت در محل مسجد حوزه خوانده می‌شود. در آن شب، نمازگزاران پس از نماز مغرب جمع می‌شوند و سه مرتبه سوره‌ی «یاسین» را با سه نیت خالصانه قرائت می‌کنند: «اول به نیت طول عمر با برکت، دوم به نیت دفع بلایا و زندگانی در صلح و آرامش برای جوامع بشری و سوم به نیت بی‌نیازی از غیر پروردگار هستی.» در انتها نیز نماز شب ویژه‌ی نیمه‌ی شعبان اقامه می‌شود.
جشن فارغ‌التحصیلی طلبه‌ها و رسیدن به درجه‌ی آخوندی، معمولاً در ماه‌های ربیع‌الاول و ربیع‌الثانی برگزار می‌گردد. این مراسم با برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی، هنری و دینی، همچنین خرید و فروش کتاب‌‌های مختلف همراه است.
منابع:
• جرجانی، موسی. (1380). قرهبلاغ سرچشمه‌ی عرفان. گرگان: مختومقلی فراغی.
• نظری، عبدالحمید. (1372). شکل‌گیری و روند تحولات بافت روستاهای عشایری ترکمن صحرا. مجموعه اوبه‌های داز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده. دانشگاه شهید بهشتی.
• نظری، عبدالحمید. (1367). قرهبلاغ نمونه‌ای از اوبه‌های گرگان و دشت. پایان‌نامه کارشناسی چاپ نشده. دانشگاه سیستان و بلوچستان.