حادثه ياك 40

حادثه ياك 40               Yak-40 Aircraft Accident

حادثه سقوط هواپيماي حامل وزير راه و ترابري جمهوری اسلامی ایران و همه نمايندگان دوره‌‌ی ششم مجلس شوراي اسلامي استان گلستان.

همه سرنشينان اين پرواز كشته شدند و اين حادثه به دلیل نوع هواپيماي ساقط شده (ياك 40)، در استان به اين نام شناخته شده است.

وزير راه، معاونين وي و نمايندگان استان گلستان،  براي افتتاح فرودگاه گرگان، قصد سفر به اين شهر را داشتند. يك روز قبل از سفر، هواپيماي جت فالكن 8 نفره‌ی آموزشي براي اين سفر پيش‌بيني شده بود،  اما به علت افزايش تعداد همراهان، دفتر نظارت بر حمل و نقل هوايي، براي انجام سفر، هواپيماي ياك 40 را براي اين مأموريت در نظر گرفت. هواپيماي ياك ۴۰، ساخت كشور روسيه و متعلق به شركت هواپيمايي فراز قشم به علامت ثبت EP-TQP  بود.

قبل از پرواز، اعلام شد به علت نامناسب بودن شرايط جوي، پرواز به مقصد گرگان امكان‌پذير نيست. وزير راه پيشنهاد پرواز به مقصد ساري را مطرح كرد و پس از بررسي توسط خلبان، تغيير مقصد مورد موافقت وي قرار گرفت و در ساعت 6:51 صبح روز پنج شنبه 27 ارديبهشت ماه 1380، پرواز از فرودگاه مهرآباد تهران به مقصد ساري آغاز شد. خلبان هنگام پرواز به سمت ساري، امكان فرود در گرگان را نيز بررسي مي‌كرد.

ساعت 7:48، خلبان به برج مراقبت شهرستان ساري اعلام كرد: «من در ۱۲ مايلي فرودگاه ساري هستم. به ما اعلام شده است نمي‌توانيم در فرودگاه گرگان به زمين بنشينيم.» برج مراقبت ساري به اين خلبان اعلام كرد شرايط هوا براي فرود مناسب نيست. خلبان در جواب اعلام مي‌‌كند: «من هلدينگ (يك دور گردشي) مي‌كنم و پس از اين ايستاي فضايي (توقف زمان قبل از فرود) اگر شرايط مناسب بود، فرود مي‌آيم، درغير‌اين صورت، باز مي‌گردم.»

پس از اين گفتگو، ديگر از هواپيما خبري نشد و اظهار نظرهاي متفاوتي درباره‌ی سرنوشت اين پرواز  مطرح شد.

با ناپديد شدن هواپيما، ستادهاي بحران در استان‌هاي گلستان و مازندران  فعال شدند. اخباري ضد و نقيض از سقوط هواپيما در استان‌هاي سمنان و خراسان  خبر مي‌داد و مسئولان نيز گروه‌هاي تجسس را به اين مناطق اعزام كردند. بنا به گفته‌ي معاون وقت سازمان هواپيمايي كشوري، با دريافت آلارم تلفن همراه مدير كل روابط عمومي وزارت راه و ترابري  توسط شركت مخابرات، احتمال سقوط اين هواپيما در جنگل‌هاي جنوب مازندران بيشتر شد. افزون بر آن، با جمع‌بندي گزارش‌های مردمي و مشاهدات ساكنان بومي روستاهاي جنوب شهرستان ساري كه اظهار مي‌داشتند هواپيما را در ارتفاع پايين در حال پرواز ديده‌اند، تمركز گروه‌هاي امداد بر روي اين منطقه بيشتر شد.

ساعت 3:45 صبح روز جمعه 28 ارديبهشت‌ماه، با پرواز هواپيماي يابنده‌ي امواج، متعلق به نيروي هوايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، اين هواپيما توانست موج اعلام شده از سوي كارشناسان مخابرات را ردگيري و نقطه‌ی سقوط احتمالي را تأييد كند، اما به علت شرايط جوي، دسترسي به اين مكان آسان نبود. سرانجام در ساعت13:10 همان روز (28 ارديبهشت)، اولين گروه پياده  امداد و نجات به محل سقوط هواپيما رسيدند و كار جمع‌آوري و انتقال اجساد كشته‌شدگان آغاز شد.

در بررسي‌هاي به عمل آمده، مشخص شد اين هواپيما در ساعت 7:42 صبح روز پنج‌شنبه (27 اردیبهشت) به درختان ارتفاعات افراكلام روستاي خرچنگ در 30 كيلومتري جنوب شهرستان ساري برخورد كرده و طول زمان پرواز آن 51 دقيقه و 10 ثانيه بوده است.

نمايندگان مردم استان گلستان در دوره‌ي ششم مجلس شوراي اسلامي كه در اين سانحه جان باختند، عبارت بودند از: قربانعلي قندهاري و غلامعلي هزارجريبي نمايندگان مردم گرگان و آق‌قلا؛ سيدمنصور حسيني نماينده مردم مينودشت، كلاله، گاليكش و مراوه‌تپه؛ علي كوهساري نماينده مردم راميان، آزادشهر، فندرسك و چشمه‌ساران؛ اترك طيار نماينده مردم گنبدكاووس؛ عظيم گل نماينده مردم بندرتركمن، بندرگز و كردكوي و محمدصادق صادقي نماينده مردم علي‌آباد.

ديگر سرنشينان اين پرواز عبارت بودند از: رحمان دادمان وزير راه و ترابري، محسن دهگان معاون وزير در امور راهداري، محمدجعفر بهرامي معاون وزير در امور ساخت و توسعه راه‌ها، محمدرضا متقالچي مدير كل ساخت فرودگاه‌هاي كشور، رضاقلي رستمي مدير عامل شركت مترا، جليل رشيدي رئيس اداره فني سازمان بنادر و كشتيراني كشور، محراب حقگوچرده معاون فني سازمان بنادر و كشتيراني كشور، ارسلان رحمي مدير كل روابط عمومي وزارت راه و ترابري، عليرضا راهي كارشناس روابط عمومي وزارت راه و ترابري، معمي هلاكو عضو هيأت مديره شركت بالاست راه‌آهن و نماينده سابق مردم آزادشهر و گنبدكاووس در دوره‌هاي چهارم و پنجم مجلس شوراي اسلامي، محمود صفايي‌زاده خلبان ناظر، حيدرنبي قهرودي و سيداحمد جبرئيلي عضو تيم حفاظت، محمود كاظمي‌رهبر، حسين كياني و عيسي يعقوبيان اعضاي گارد امنيت پرواز، حسن عقيلي سر ميهماندار، ندا كاميابي ميهماندار، آشوت اميربيگيان خلبان، آبرهام واردانيان كمك خلبان، روديك ‏‏هاكوپيان مهندس پرواز، سارگيس گري گوريان تكنيسين هواپيما، ‏‏هاملت اوهانيان مهندس پرواز.

مراسم تشيیع جان‌باختگان اين سانحه، صبح روز يك‌شنبه30 ارديبهشت‌ماه 1380 در تهران، مقابل مجلس شوراي اسلامي با حضور رهبر انقلاب، رؤساي سه قوّه، وزراء، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و مردم برگزار شد. اجساد كشته‌شدگان گلستاني نيز عصر روز دوشنبه 31 ارديبهشت‌ماه، توسط يك فروند هواپيما به گرگان منتقل شد و صبح روز سه‌شنبه اول خردادماه، مراسم تشیيع آنان در شهر گرگان برگزار شد، سپس اجساد هر يك از جان‌باختگان به زادگاه خود منتقل و دفن شدند.

از سوي مسئولان ارشد كشور، رهبر انقلاب، رئيس جمهور وقت (سیدمحمد خاتمی) و رئيس وقت مجلس شوراي اسلامي (مهدی کروبی) پيام‌هاي تسليتي براي اين حادثه صادر شد.

به دلیل اهميت موضوع و پخش شايعات مختلف، براي رسيدگي دقيق به علت اين سانحه، مجلس شوراي اسلامي، هيأت تحقيق و تفحص تشكيل داد و رياست آن را بر عهده‌ي آقاي آزاد آزادمنش نماينده مردم گناباد در مجلس ششم شوراي اسلامي گذاشت.

اين هيأت در گزارش رسمي خود كه در روز سه‌شنبه 17 ارديبهشت‌ماه 1381، در صحن علني مجلس شوراي اسلامي قرائت شد، وجود خرابكاري يا فرضيه برخورد هواپيما با صاعقه را رد كرد و به استناد گزارش سازمان پزشكي قانوني، وجود الكل، دارو يا مواد سمي در خون خلبان و كمك خلبان را نيز تأييد نكرد.

در اين گزارش، علت بروز سانحه، آميزه‌اي از خطاي انساني، نقص ماشين و همچنين اثرات محيط اعلام شد و به علت غيرقابل استفاده بودن دستگاه‌هاي مرجع ((F.D.R) و (C.V.R) جعبه‌ي سياه هواپيما)، اساس بررسي بر مبناي اطلاعات جانبي و شواهد و قراين موجود قرار گرفته است.

این هيأت در گزارش خود، به دلايل سخت‌افزاري، همچون: قديمي بودن هواپيما، نداشتن و يا غيرعملياتي بودن دستگاه‌هاي ناوبري، نداشتن فرستنده (E.L.T) (مشخص كننده‌ی محل سقوط هواپيما)، داشتن 480 كيلوگرم بار اضافي، تغيير ولتاژ برق جعبه سياه از 3/6 به 27 ولت، نقص در سيستم‌هاي فرودگاه دشت ناز ساري و دلايل نرم‌افزاري، همچون: ناديده انگاشتن ضوابط و شرايط پرواز خلبان مبني بر عدم استفاده از خلباني كه براي اولين بار مي‌خواهد به فرودگاهي پرواز كند، دخالت عوامل غيرمسئول در امر پرواز، به كارگيري افراد غيرمتخصص، انتخاب نادرست و غيرمسئولانه هواپيما براي مسافرت مقام‌هاي عالي‌رتبه، سهل‌انگاري سازمان هواپيمايي نسبت به اجراي مقررات هوانوردي و وجود نقايص بسيار در سيستم‌هاي هواپيما اشاره كرده است.

منابع:

• گزارش‌هاي لحظه به لحظه از محل سقوط هواپيما. روزنامه ايران. شماره ۱۸۰۷. 29/2/1380.

• مذاكرات جلسه علني مجلس شوراي اسلامي. جلسه 222 مورخ 17/2/1381. گزارش هيأت تحقيق و تفحص مجلس شوراي اسلامي. روزنامه رسمي. شماره 16671. 

• مهاجران سپيده. (1381). يادنامه نمايندگان استان گلستان در مجلس شوراي اسلامي. تهران: اداره كل فرهنگي و روابط عمومي مجلس شوراي اسلامي.