تاریخ ایران
تاریخ ایران
کتابی است از رابِرت گِرَنت واتسِن[1]، دیپلمات بریتانیایی در سده نوزدهم میلادی.
کتاب واتسن با نام کامل «تاریخ ایران از آغاز سده نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ با بازبینی رویدادهای بزرگی که به برپایی خاندان قاجار انجامید»[2] را انتشارات اِسمیت، اِلدِر و شرکا[3] در سال 1866 میلادی در لندن، در 465 برگه و در 15 گفتار به زبان انگلیسی چاپ کرد[4].
همان‌طور که از نام کتاب برمی‌آید، واتسن در این گفتارها به مباحث گوناگون تاریخی ایران و برآمدن خاندان قاجار پرداخته است، از جمله: جغرافیای طبیعی و انسانی ایران، صفویه و زندیه، قاجارها، پادشاهی آقامحمدخان، پیمان گلستان، فتحعلی‌شاه، پیمان ترکمن‌چای، محمدشاه، پیروان باب، پیمان پاریس و مانند آن. به گفته نویسنده، وی مطالب را از منابع خارجی و ایرانی آن زمان گردآوری کرده و در یک روال ترتیبی ارائه داده است[5].
بخش کوتاهی از گفتار سوم کتاب به سرزمین تاریخی گرگان و استرآباد (محدوده استان گلستان کنونی) اختصاص دارد. رابرت واتسن، استرآباد و گرگان را از دیدگاه بیشتر تاریخی توصیف کرده و به وضعیت قاجارهای مستقر در استرآباد پرداخته[6] و برای نمونه، نوشته است که: «شهر استرآباد در دوازده میلی دریا، بر محل بلندی مشرف بر منظره خرم جلگه‌ای دلپذیر واقع است. در عقب، تپه‌های پُردرخت و کوه‌های پوشیده از برف دارد. هیچ منظره‌ای از حوالی شهر استرآباد زیباتر نمی‌شود و هیچ ناحیه‌ای هم به اندازه آن‌جا صحنه خونریزی‌های فراوان و تجاوزات نبوده است»[7].
گویا چند ترجمه از این کتاب وجود دارد: یکی در سال 1340 و با نام «تاریخ قاجار از ابتدای قرن نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ میلادی با ش‍رح م‍خ‍ت‍ص‍ری از وقایع م‍ه‍م‍ی که در پ‍ی‍دای‍ش س‍ل‍س‍ل‍ه ق‍اج‍اری‍ه ت‍اث‍ی‍ر به‌س‍زائ‍ی داش‍ت‍ه است» با ترجمه عباسقلی آذری و در 308 برگه که ناشر و محل نشر آن مشخص نیست و دارای تصاویری است که در متن اصلی وجود ندارد[8]. ترجمه دیگر با نام «تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ با نظری اجمالی به وقایع عمده‌ای که به استقرار خاندان قاجار منجر شده است» آن هم در سال 1340 با ترجمه ع. وحید مازندرانی و در 431 برگه از سوی انتشارات سخن در تهران چاپ شد[9]. انتشارات امیرکبیر در سال 1348، کتاب را با همین نام و مترجم در تهران دوباره منتشر کرد[10].
[1] Robert Grant Watson
[2] A history of Persia from the beginning of the nineteenth century to the year 1858, with a review of the principal events that led to the establishment of the Kajar dynasty
[3] Smith, Elder and Co
[4] Watson, (1866)
[5] Watson, (1866)
[6] Watson, (1866)
[7] واتسن، (1348)
[8] واتسن، (1340ب)
[9] واتسن، (1340آ)
[10] واتسن، (1348)
منابع:
- واتسن، رابرت گرنت. (1340آ). تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ با نظری اجمالی به وقایع عمده‌ای که به استقرار خاندان قاجار منجر شده است (ترجمه ع. وحید مازندرانی). تهران: سخن.
- واتسن، رابرت گرانت. (1340). تاریخ قاجار از ابتدای قرن نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ میلادی با ش‍رح م‍خ‍ت‍ص‍ری از وقایع م‍ه‍م‍ی که در پ‍ی‍دای‍ش س‍ل‍س‍ل‍ه ق‍اج‍اری‍ه ت‍اث‍ی‍ر به‌س‍زائ‍ی داش‍ت‍ه است (ترجمه عباسقلی آذری). بی‌جا: بی‌نا.
- واتسن، رابرت گرنت. (1348). تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال ۱۸۵۸ با نظری اجمالی به وقایع عمده‌ای که به استقرار خاندان قاجار منجر شده است (ترجمه ع. وحید مازندرانی). تهران: امیرکبیر.
- Watson, Robert Grant. (1866). A history of Persia from the beginning of the nineteenth century to the year 1858, with a review of the principal events that led to the establishment of the Kajar dynasty. London: Smith, Elder and Co.