تالاب آلماگل

تالاب آلماگل (آلماگل)  Almagol Wetland

یکی از تالاب‌های بین‌المللی در شمال استان.

این تالاب از جمله تالاب‌هاي بين‌المللي ايران است و همراه با تالاب‌هاي آلاگل و آجی گل در جنوب و جنوب غربي آن، به نام مجموعه تالاب‌هاي بين‌المللي استان معروف هستند. آلماگل در لغت، به معنای درياچه سيب است و نزديك مرز ايران و تركمنستان قرار دارد و مديريت آن به عهده‌ي سازمان حفاظت محيط زيست است.

این تالاب در محدوده جغرافیایی 54 درجه و 38دقیقه تا 54 درجه و 29 دقیقه طول شرقي و 37 درجه و 25 دقیقه تا 37درجه و 26 دقیقه عرض شمالي، هم سطح دریای آزاد قرار گرفته است و با مساحت حدود 207 هکتار، از شمال به زمین‌های كشاورزي و از جنوب به روستاي تنگلي محدود مي‌شود. آلماگل در عميق‌ترين نقطه از سطح درياهاي آزاد، حدود 4- متر ارتفاع دارد. آب و هواي آن، مديترانه‌اي گرم و داراي تابستان‌هاي خشك و گرم و زمستان‌هاي ملايم است. بارندگي سالانه آن 300-250 ميلي‌متر، و رطوبت آن بين 26 تا 100 درصد متغير و متوسط دماي منطقه حداقل 5- و حداكثر 42 درجه‌ي سانتي‌گراد است. خاك اين محدوده، جزو خاك‌هاي شور و قليايي به شمار مي‌رود. رودخانه‌ي مرزي اترك، واقع در شمال تالاب آلماگل كه از جمله رودهاي اصلي و مرزي حوضه‌ي آبريز درياي خزر مي‌باشد، منبع اصلي تأمين آب آن است. افزون بر اين، بارندگي‌هاي پاييزي و زمستاني نيز آب آن را تأمين مي‌كنند. آلماگل، درياچه‌اي است غني از مواد مغذي با توليد بالا و شوري آب آن، كمتر از دو تالاب آلاگل و آجي‌گل است. محيط اطراف تالاب، استپي است كه در آن، تپه‌هاي كم ارتفاع ماسه‌اي نيز به چشم مي‌خورد. خاك‌هاي آن متعلق به دوران چهارم زمين‌شناسي و مواد اوليه‌ي تشكيل‌دهنده آن، سنگ آهك، ماسه و شيست است. به دليل تحت حفاظت بودن و نيز نزديكي به مرزهاي سياسي، تيراندازي در آن ممنوع است.

حدود 80 درصد پراكندگي و گسترش پوشش گياهي تالاب آلماگل، در قسمت شرق و شمال شرقي آن است و در آن، گونه‌هاي مختلف گياهان آبزي وجود دارد كه معروف‌ترين آن‏ها عبارتند از: چنگال آبي، بومادران آبي، جگن، ني، هفت‌بند، آلاله آبي و لويي. در حاشيه‌ي تالاب، انواع گياهان حاشيه‌اي وجود دارد كه پرندگان بومي و مهاجر از آن‏ها برای پناهگاه و آشيانه‌ استفاده مي‌كنند. عمده‌ترين اين گونه‌ها، عبارتند از: علف‌شور، جارو تركمني، گز شاهي، خار شتر، يولاف وحشي، چمن و مرغ. در حاشيه‌ي تالاب‌ها، پوشش گياهي غيربومي از جنس آتریپلیکس نيز به چشم مي‌خورد كه سازمان جهاد كشاورزي، براي بيابان‌زدايي، جلوگيري از فرسايش و طرح‌هاي مرتع‌داري، آن‏ها را كاشته است.

در تالاب آلماگل، انواع گونه‌هاي آبزي و كنار آبزي زندگي مي‌كنند كه نشان‌دهنده‌ي تنوع زيستي غني آن است كه علاوه بر ارزش بوم شناختی، ارزش اقتصادي به صورت مصرفي (ماهيگيري) و غيرمصرفي (پرنده نگری) نيز دارند. برخي ماهيان آلماگل عبارتند از: زردك، سياه ماهي، كپورچه، آمور، كپور معمولي، پاروا، كُلمه، اسبله، گامبوزيا و گاو ماهي. از ميان اين گونه‌ها، ماهي كلمه و اسبله از جمله ماهياني هستند كه در خطر تهديد آب‌هاي داخلي ايران قرار دارند. آلماگل از نظر فراواني دوزيستاني مانند قورباغه مردابي و وزغ سبز، نسبت به دو تالاب ديگر برتري دارد. خزندگاني مانند لاك‌پشت بركه‌اي، لاك‌پشت خزري، لاسرتاي سبز خزري، آگاماي خورشيدپرست، بزمجه، مار آبي، كفچه مار و افعي نيز در اطراف آلماگل و مجموعه تالاب‌هاي ديگر وجود دارند.

آلماگل به دليل داشتن اكوسيستمي ويژه، كه آن را در رديف تالاب‌هاي بين‌المللي و مهم دنيا قرار داده، مكان بسيار مناسبي براي زندگي و زادآوري پرندگان مهاجر است، به طوري كه 36 گونه پرنده در تالاب‌هاي اين مجموعه جوجه‌آوري مي‌كنند. هر سال، هزاران پرنده از عرض‌هاي جغرافيايي بالاترِ كره‌ي زمين و سرزمين‌هاي شمالي به اين تالاب مهاجرت مي‌كنند كه اين موضوع سبب شده تا آلماگل تنوع غني از پرندگان داشته باشد. برخي از مهم‌ترين پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبزي آلماگل عبارتند از: كشيم گردن سياه، باكلان، حواصيل خاكستري، اگرت، اردك سرسياه، اردك سياه كاكل، اردك تاج‌دار، اردك سر سفيد، خوتكا، چنگر، چوب پا، خروس كولي، تليله كوچك، آبچليك، كاكايي، قوي گنگ، غاز پيشاني سفيد، و عقاب دريايي دم سفيد. از اين ميان، اردك سرسياه، اردك سياه كاكل و اردك تاج‌دار جزو گونه‌هاي در حال كاهش، قوي گنگ در خطر تهديد، اردك سرسفيد در خطر انقراض و غاز پيشاني سفيد داراي جمعيت بسيار كم هستند. برخي از پرندگان بالا از جمله عقاب دريايي دم‌ سفيد جزو جانوران مشمول «كنوانسيون تجارت بين‌المللي گونه‌هاي جانوران و گياهان در معرض خطر انقراض و نابودي» نيز هستند. همچنين، پستانداران مختلفي در اطراف تالاب آلماگل و دو تالاب ديگر يافت مي‌شوند كه مهم‌ترين آن‏ها عبارتند از: تشي، جرد بزرگ، خرگوش، گربه دشتي، روباه معمولي، روباه سر دم سياه (گونه‌ كمياب و در خطر انقراض)، شغال و گراز. در محيط اطراف تالاب روستاهاي پراكنده‌اي نيز وجود دارد كه ساكنان آن از راه برداشت ني، چراي دام‌ها، شكار پرندگان و ماهيگيري از اين تالاب استفاده مي‌كنند.

…

منابع:

• بهروزي‌راد، بهروز. (1377). ارزش تالاب‌ها و نقش كنوانسيون رامسر در حفاظت از آن‏ها. فصلنامه‌ علمي محيط زيست، (2)،30-25.

رهبر، داوود. (1380). اطلس ملي ايران (محيط زيست). تهران: سازمان نقشه‌برداري كشور.

• سازمان ايرانگردي و جهانگردي استان گلستان.(1379).طرح بهره‌وري پارك آلماگل.گرگان: مؤلف.

• سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان گلستان. (1382). برنامه‌ريزي توسعه و آمايش استان گلستان (منابع طبيعي و محيط زيست) . گرگان: مؤلف.

• سازمان مديريت و برنامه‌ريزي استان گلستان.(1382).طرح توسعه استان گلستان. گرگان:مؤلف.

• فيروز، اسکندر. (1378). حيات وحش ايران (مهره‌داران). تهران: مركز نشر دانشگاهي.

• قائمي، رمضانعلی. (1375). مجموعه تالاب‌هاي بين‌المللي آلاگل - آجي‌گل و آلماگل [بروشور]. گرگان: اداره كل حفاظت محيط زيست گرگان و گنبد.

• كابلي، محمد. (1380). پرندگان جوجه‌آور در محدوده تالاب‌هاي بين‌المللي آجي‌گل ـ آلاگل و آلماگل در استان گلستان. مجله علوم كشاورزي و منابع طبيعي، 8 (اول).

• كيابي، بهرام، قائمي، رمضانعلی، و عبدلي، اصغر. (1378). اكوسيستم‌هاي تالابي و رودخانه‌اي استان گلستان. گرگان: اداره كل حفاظت محيط زيست استان گلستان.

• مجنونيان، هنریک. (1379). مناطق حفاظت شده ايران (مباني و تدابير حفاظت از پارك‌ها و مناطق). تهران: انتشارات سازمان حفاظت از محيط زيست.

• Birdlife International. (2016). Lake Alagol, Lake Ulmagol & Lake Ajigol. Retrived 5,7,2016. From :www.birdlife.org/datazone/sitefactsheet.php?id=8087