ورسن
ورسن
Versan
روستایی واقع در دهستان روشن‌آباد، بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.
روستای ورسن در موقعیت عرض جغرافیایی 27ً 50َ °36 و طول جغرافیایی 30ً 19َ °54 با ارتفاع ۶۵ متر از سطح دریا قرار دارد.[1]
روستای ورسن در فاصله ۵ کیلومتری غرب گرگان و در دشت وسیع و هموار واقع شده است. این روستا از جنوب به جاده سراسری گرگان–ساری، از شمال به مزارع کشاورزی، از شرق به زمین‌های کشاورزی و جاده آسفالته روستاهای قلندرمحله و للدوین، و از غرب به زمین‌های کشاورزی و روستای چالکی محدود می‌شود.
در لغت‌نامه دهخدا، ورسن به معنی «بند ریسمانی»، «ریسمان» و «رسن» آمده است.[2] در زبان تبری، ورسن به معنی «ایستادن»، «بلند شدن» و «بیدار شدن» است. همچنین «رسن» به معنی ریسمان نیز آمده است. در واقع، ورسن به «طنابی به طول تقریبی یک و نیم متر که از ساقه‌های برنج درو شده بافته می‌شود» اطلاق می‌گردد.[3]
تپه‌ی ورسن متعلق به دوره‌ای تاریخی است که در سال ۱۳۸۹ با شماره‌ی ۲۹۸۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. همچنین، تپه‌ی ملیاری که مربوط به دوره‌های ماقبل تاریخ و تاریخی است، در سال ۱۳۹۰ با شماره‌ی ۳۰۱۰۶ در فهرست آثار ملی ثبت شد. این آثار نشانگر اهمیت تاریخی ورسن و نواحی اطراف آن هستند. در مبایعه‌نامه‌ی سال ۱۲۶۸ق، که در آن گوهرخانم سهام و حصه‌های خود را به برادرش، جعفرقلی‌خان قاجار، می‌فروشد، نام ورس (ورسن) واقع در حد مغربی روستای لمسک نیز آمده است.[4] همچنین، در استشهادنامچه‌ی مورخ ۱۳۱۰ق، اسامی پیرمردان روستای ورسن، از جمله علی‌محمد آقا، کربلایی محمد حسن و کربلایی حسین، ذکر شده است. [5]
در کتابچه‌ی نفوس اهالی مملکت استراباد مربوط به سال ۱۲۹۶ق نیز درباره‌ی ورسن آمده است که: «اربابی است و رعیتی از آقایان سادات و قاجار ساکن شهر هستند. آب مشروب از دو رشته قنات تأمین می‌شود و از رودبار شصت کلا نیز به طور کلی سهم دارند.» [6] روستای ورسن در عصر قاجار جزو بلوک سدن رستاق ولایت استراباد بوده است. مکنزی در سفرنامه شمال خود از ورسن (دومحله)[7] ملگونف سیاح روسی تحت نام ورسان[8] و رابینو هم تحت عنوان ورسن[9] از آن یاد کرده‌اند.
روستای ورسن، مانند بسیاری از روستاهای ایالت استراباد، از ناامنی‌های سال‌های پایانی عصر قاجار بی‌نصیب نبود؛ چنان‌که در گزارش‌های حسینقلی مقصودلو، معروف به وکیل‌الدوله، اخبار سرقت اموال از جمله گوسفند و پنبه و نیز اسیر شدن اهالی ذکر شده است.[10]
قدیمی‌ترین آمار جمعیتی روستای ورسن مربوط به سال ۱۲۷۶ق است که در آن، آمار ورسن کهنه و ورسن نو به شرح زیر ارائه شده است. [11]
ورسن کهنه: خانوار65باب، انفاس303 ، مرد زن دار 65 نفر، زن شوهردار 71 نفر، مرد بی‌زن 17 نفر، زن بی‌شوهر 28 نفر، پسر صغر 66 نفر، دختر کبر 22 نفر، دختر صغر 34 نفر.
ورسن نو: خانوار 25 باب، انفاس 114 نفر. مرد زن دار 25 نفر، زن شوهردار 28 نفر، مرد بی زن 12 نفر، زن بی شوهر 6 نفر، پسر صغر 24 نفر، دختر کبر 8 نفر، دختر صغر 11 نفر.
براساس آمار سال ۱۲۹۶ق، جمعیت روستای ورسن ۱۳۲ نفر بوده است. [12]
آمار جمعیتی روستای ورسن بر اساس سرشماری نفوس و مسکن در فاصله سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ به شرح زیر است:[13]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
249 |
|
1345 |
86 |
503 |
|
1355 |
114 |
697 |
|
1365 |
158 |
930 |
|
1375 |
184 |
994 |
|
1385 |
226 |
905 |
|
1390 |
256 |
867 |
|
1395 |
266 |
796 |
اهالی روستای ورسن همگی مسلمان شیعه مذهب هستند و به زبان تبری تکلم می‌کنند. آنها در حدود ۴۵۰ هکتار زمین هموار خود با نام‌هایی مانند نُوردله، گت‌کریز، خورده‌کریز، کچیزی، خُرِش‌مله، نورتپه، اُدنگه‌وال، از داربن و... به کشاورزی مشغول‌اند. عمده‌ترین محصولات آنها گندم، کلزا، شالی، سویا و ... است.[14] علاوه بر کشاورزی، اهالی ورسن به دامداری نیز مشغول‌اند. آب آشامیدنی و زراعی آنها امروزه از چاه تأمین می‌شود.
از خانواده‌های ساکن روستای ورسن می‌توان به بالارستاقی، تازیکه و عمادالدین اشاره کرد. این روستا از امکاناتی نظیر یک باب مسجد، حسینیه، فاطمیه، خانه و مرکز بهداشت و دبستان ابتدایی برخوردار است. همچنین، در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، چهار نفر از اهالی این روستا به شهادت رسیدند.
[1] سازمان نقشه‌برداری کشور
[2] دهخدا، ج15. ص23163
[3] فرهنگ واژگان تبری. صص2009-2008
[4] ستوده، 1377، ج6، ص595
[5] ستوده، 1375، ج7، ص290
[6] ذبیحی، 1363، ص247
[7] مکنزی، 1359، ص183
[8] ملگونف، 1364، ص67
[9] رابینو، 1383، ص192
[10] مقصودلو،1363، صص185-198-232-350-587
[11] قورخانچی، 1360، ص116
[12] ذبیحی، 1363، ص247
[13] مرکز آمار ایران.
[14] بالارستاقی، 1402
منابع:
- دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه .تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان‌نامه .تهران: انتشارات بابک.
- رابینو، یاسنت لوئی. (1383). مازندران و استراباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد (جلد 7). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- فرهنگ واژگان تبری. (1381). تهران: شرکت انتشارات احیاء کتاب.
- رجائی، رحمت‌اله. (1402). گفتگوی شخصی با علی بالارستاقی (دهیار روستای ورسن).
- قورخانچی، محمدعلی (صولت نظام). (1360). نخبه سیفیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مقصودلو، حسینقلی (وکیل‌الدوله). (1363). مخابرات استراباد. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مکنزی، چارلز فرانسیس.. (1359). سفرنامه شمال. تهران: نشر گستره.
- ملگونف، گ‍ری‍گوری وال‍ریان‍ووی‍چ. (1364). سفرنامه ملگونف: سواحل جنوبی دریای خزر. تهران: انتشارات دادجود.