محمد ایمر
محمد ایمر
Mohammad Imer
روستایی واقع در دهستان باغلی ماراما[1]، بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس، استان گلستان.
این روستا در ۴۵ کیلومتری غرب شهر گنبدکاووس و در مختصات 12ً 48َ °54 طول شرقی و 49ً َ9 °37 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۹ متر است.[2].
روستا در موقعیتی دشتی قرار گرفته و بر روی رسوبات آبرفتی دشت گرگان (جلگه گرگان) استقرار یافته است. روستای «محمد ایمر» از جنوب به اراضی روستای حسین‌آباد، از شرق به اراضی روستاهای قوچ‌مراد و شورآلنگ، از شمال به اراضی روستای یارتی‌قایا و از غرب به اراضی روستای بلوچ‌آباد محدود می‌شود[3]
برای رسیدن به این روستا باید از جاده قدیم گنبد–آق‌قلا، معروف به «خط آلمان»، تا کیلومتر ۳۲ جاده گنبد به آق‌قلا پیش رفت و سپس حدود ۶ کیلومتر به سمت جنوب حرکت کرد. پیش از رسیدن به قوچ‌مراد، جاده‌ای به سوی جنوب‌غربی منشعب می‌شود که پس از ۷ کیلومتر به روستای محمد ایمر می‌رسد.
روستا نام خود را از فردی به نام «محمد» از طایفه ایمر گرفته است.
محمد که به حج مشرف شده و به «محمد حاجی» شهرت یافته بود، فردی صاحب‌نفوذ و از نخستین ساکنان و بنیان‌گذاران روستا به شمار می‌رفت. به همین دلیل، این روستا مدت‌ها با نام «اوبه محمد» به معنای «روستای محمد» شناخته می‌شد، به‌گونه‌ای که تا سال ۱۳۶۵ در نشریات رسمی مرکز آمار نیز با همین نام ثبت شده است. در سرشماری‌های سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ نام روستا «ایمر محمد» ثبت شده و در سرشماری‌های بعدی (۱۳۹۰ و ۱۳۹۵) به «محمد ایمر» تغییر یافته است؛ که هر دو نام در واقع به همان شخص مورد نظر اشاره دارند.
پیش از آن‌که روستا در محل کنونی خود استقرار یابد، به‌صورت استقرارگاهی ناپایدار برای کوچندگان ترکمن مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، استقرار دائمی روستا در مکان فعلی از حدود سال ۱۳۴۵ قطعی است؛ چرا که در این سال برای نخستین بار نام آن در نشریات سرشماری عمومی نفوس و مسکن ذکر شده است. البته مصاحبه با اهالی نشان می‌دهد که قدمت سکونت در این محل بیش از این برآورد است، به‌طوری‌که احتمالاً در سال ۱۳۳۵ به عنوان مزرعه‌ای تابع همراه با روستاهای بزرگ‌تر اطراف سرشماری شده و حتی پیش از آن نیز وجود داشته است.
بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن (۱۳۹۵)، جمعیت روستا ۸۶۴ نفر در قالب ۲۲۸ خانوار بوده است. متوسط اندازه خانوار در این سال ۳.۸ نفر بود که نسبت به سال ۱۳۴۵ (۶.۹ نفر) کاهش چشمگیری نشان می‌دهد. این کاهش عمدتاً ناشی از اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده و کاهش خانوارهای گسترده است. شایان ذکر است که به دلیل تفاوت تعاریف مورد استفاده در سرشماری‌های دهه‌های مختلف، آمارها نوسانات شدیدی داشته و تحلیل تحولات جمعیتی روستا طی ۷۰ سال اخیر را بسیار دشوار کرده است. برای مثال، در برخی دوره‌های سرشماری، آمار جمعیتی برخی نقاط مسکونی اطراف که عمدتاً به‌عنوان مزرعه تابع تعریف شده بودند، به‌عنوان جمعیت روستای محمد ایمر ثبت شده و در دوره‌های بعدی به‌صورت مستقل سرشماری شده‌اند. بارزترین نمونه این موضوع مربوط به سال ۱۳۵۵ است؛ در این سال، جمعیت روستا نسبت به سرشماری قبلی در سال ۱۳۴۵ بیش از سه برابر افزایش یافته بود، در حالی که در این بازه زمانی هیچ رویداد خاصی که بتواند چنین رشد شدیدی در جمعیت ایجاد کند، در روستا اتفاق نیفتاده بود. همچنین بین دوره‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ نیز اتفاق مشابهی رخ داده است. بر اساس آمارها، جمعیت روستا در این ده سال تقریباً به نصف کاهش یافته است، که علت آن سرشماری مستقل آبادی‌هایی مانند بلوچ‌آباد بوده است. شایان ذکر است که در سال ۱۳۳۵، روستای محمدایمر نیز همراه با سایر آبادی‌ها سرشماری شده است.
جمعیت روستای محمد ایمر در گزارش‌های سرشماری نفوس و مسکن ایران به شرح زیر ثبت شده است:[4]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
* |
|
1345 |
38 |
263 |
|
1355 |
171 |
915 |
|
1365 |
117 |
861 |
|
1375 |
146 |
971 |
|
1385 |
334 |
1503 |
|
1390 |
194 |
837 |
|
1395 |
228 |
864 |
روستا دارای بافتی خیابانی است که تحت تأثیر فرهنگ سکونتی ترکمن‌ها شکل گرفته است. منازل روستایی که پیش‌تر عمدتاً از مصالح بومی و غیرمقاوم ساخته می‌شدند، در سال‌های اخیر به کمک برنامه‌های توسعه مسکن روستایی عمدتاً با مصالح مقاوم بازسازی شده‌اند. با این حال، تعداد اندکی از مساکن قدیمی باقی مانده‌اند که به دلیل معماری خاص خود دارای ارزش هستند. این خانه‌ها معمولاً با پلان دو اتاقه و ایوان، سقف هشت‌شیبه و گاهی دو طبقه ساخته شده‌اند.
بیشتر اهالی روستا به زراعت و دامداری اشتغال دارند و تعدادی نیز در بخش خدمات فعالیت می‌کنند. تعداد شاغلان بخش خدمات در حال افزایش است و علاوه بر خدمات روستایی و کارگری ساده، برخی از اهالی در بخش‌های خدماتی و تجاری شهر گنبد نیز فعال هستند. حوزه علمیه روستا، که چندین مدرس را در بخش خدمات آموزشی به کار گرفته، دارای نفوذ نسبتاً گسترده‌ای در منطقه است. شاغلان بخش صنعت عمدتاً محدود به تعداد اندکی بافنده فرش هستند که طی دهه‌های اخیر به‌تدریج کاهش یافته‌اند.
مساحت اراضی روستا حدود ۴۰۰ هکتار است که در آن عمدتاً گندم، جو و پنبه کشت می‌شود. زراعت‌ها معمولاً به‌صورت دیم انجام می‌شوند، اما در سال‌های پرباران که دسترسی به آب فراهم است، کشت‌های آبی نیز صورت می‌گیرد.
در این سال‌ها (ترسالی‌ها) شالی نیز کشت می‌شود. آب زراعی روستا از آب‌بندان کنار روستا تأمین می‌شود که مالکیت آن به‌صورت مشترک بین روستاهای شورآلنگ، قوچ‌مراد و بی‌بی شیروان است. این آب‌بندان، در صورت آبگیری کامل، توانایی آبیاری بیش از ۷۰۰ هکتار از اراضی اطراف را دارد و از نهرهای بایرام‌شالی و قره‌تیکن تغذیه می‌شود. در برخی سال‌ها، به‌ویژه سال‌های کم‌باران، به دلیل کاهش دبی نهرها و مصرف آب در مسیر، آب کافی برای پر کردن آب‌بندان وجود ندارد که نتیجه آن عدم تأمین آب اراضی و محدود شدن کشت دیم است، همان‌گونه که در یکی دو سال اخیر مشاهده شده است. در صورت آبگیری کامل آب‌بندان، علاوه بر کشت شالی، پرورش ماهی نیز انجام می‌شود.[5].
دامداری در روستای محمد ایمر شامل نگهداری گاو، گوسفند و بز است. دام‌ها در بیشتر ایام سال در طویله نگهداری می‌شوند و پس از برداشت محصولات برای چرا به مزارع «پس‌چر» برده می‌شوند. اهالی عمدتاً برای مصارف شخصی به روش سنتی دامداری می‌کنند و علاوه بر آن، دو سالن مرغداری نیز در محدوده روستا وجود دارد. بر اساس آمارهای دهیاری، تعداد دام‌های روستا شامل حدود ۱۰۰۰ راس گوسفند، ۳۰۰ راس بز، ۳۰۰ راس گاو و ۳ نفر شتر است.[6]
اهالی روستای محمدایمر ترکمن، اهل تسنن و به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند. بیشتر اهالی از تیره‌های حبیب‌لی، گوک، ایمر و سخاویِ طایفه‌ی آتابای ایل یموت هستند. همچنین چند خانوار از تیره‌ی یمرلیِ طایفه‌ی جعفربای ایل یموت به دلایل مختلف به این روستا مهاجرت کرده‌اند.
از نام‌های خانوادگی رایج در روستا می‌توان به صیامی، حبیب‌لی، گوک، امیر، صحت‌بخش، جهانگیری، یمرلی، تورایی، تورزاد و نورزاد اشاره کرد.
میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ترکمن‌ها، همانند دیگر مناطق ترکمن‌نشین، در این روستا نیز به چشم می‌خورد. در محدوده‌ی روستا دو تپه‌ی قدیمی وجود دارد که اهالی از پیشینه و ارزش تاریخی آن‌ها آگاهی ندارند.
روستای محمدایمر از زیرساخت‌های مناسبی برخوردار است. در این روستا جاده‌ی آسفالت، آب لوله‌کشی، برق سراسری، دبستان، مسجد، نانوایی، خواربارفروشی، حوزه‌ی علمیه، شورای اسلامی و دهیاری فعال وجود دارد. اهالی روستا همچنین از وسایل نقلیه‌ی درون‌آبادی بهره‌مند هستند و وضعیت آنتن‌دهی تلفن همراه و اینترنت نیز مطلوب است.
[1] سابقا قان یخمز غربی
[2] سازمان نقشه‌برداری کشور
[3] مصاحبه با دهیار روستا و انطباق با نقشه
[4] . مرکز آمار ایران
[5]. صیامی، (1402)
[6]. صیامی، (1402)
منابع:
- سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران: https://gndb.ncc.gov.ir
- کلته، ابراهیم. (1402). گفتگوی شخصی با محمود صیامی (دهیار روستا). 5 بهمن.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir