نصرت‌آباد
نصرت‌آباد
Nosratābād
روستایی در دهستان کتول، بخش مرکزی شهرستان علی‌آباد کتول، استان گلستان.
روستای نصرت‌آباد در ۷ کیلومتری شمال‌غربی شهر علی‌آباد کتول قرار دارد. این روستا از شمال به روستای بلوک‌غلام، از جنوب به روستای الازمن، از شرق به روستای حاجی‌آباد و از غرب به روستای باقرآباد محدود می‌شود.
نصرت آباد دارای مختصات جغرافیایی ً56 َ53 °34 عرض جغرافیایی و طول جغرافیایی ً4 َ24 °47 و از سطح دریا ۱۱۹ متر بالاتر است.[1]
نام روستای نصرت‌آباد به فرزند امیر امجد بازمی‌گردد. در واقع، امیر امجد آقاخان سوم کتولی، فرزند مفاخرالملک علی‌محمدخان کتولی سالار معزز، این روستا را به نام فرزندش «نصرت‌آباد» نام‌گذاری کرد.[2]
سوز تپه در ۲/۵ کیلومتری ضلع غربی آبادی نصرت‌آباد قرار دارد. نام این تپه نخستین بار در سال ۶۲۸ قمری در مکتوبات محلی ذکر شده است. تپه‌ی پاقلعه نیز در یک کیلومتری جنوب‌غربی روستا واقع شده و قدمت آن از دوره تاریخی تا دوره اسلامی ادامه دارد. این اثر در مهرماه سال ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۱۸۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و نشان‌دهنده پیشینه تاریخی ارزشمند این منطقه است. بر پایه شواهد تاریخی، پیشینه و تداوم حیات اجتماعی نصرت‌آباد را می‌توان دنباله‌ای از حیات اجتماعی آبادی حاجی پادار دانست که در سال ۹۱۹ هجری قمری شکل گرفته است.[3]
اگرچه تاریخ دقیق ویرانی آبادی حاجی پادار و شکل‌گیری اولیه نصرت‌آباد به روشنی مشخص نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که روستای نصرت‌آباد در محدوده اراضی حاجی پادار و در فاصله حدود ۵۰۰ متری ضلع شرقی آن پدید آمده است. نام نصرت‌آباد در سفرنامه مازندران واسترآباد[4] با عنوان «حاجی پادار» و نیز در تاریخ کبودجامگان[5] ذکر شده است.
با توجه به نامه آخوند ملا محمد کاظم خراسانی در سال ۱۳۲۹ قمری، که درباره استرداد اموال مفاخرالمک از سوی مردم بلوک کتول به امیر امجد آقاخان سوم کتولی نگارش یافته است، و همچنین سابقه سکونت طایفه ایمانی‌ها که به عنوان نخستین طایفه ساکن و بنیان‌گذاران این آبادی شناخته می‌شوند، می‌توان قدمت تقریبی نصرت‌آباد را حدود ۱۲۰ سال تخمین زد.[6]
در مصالحه‌نامه سال ۱۳۳۶ قمری نیز نام نصرت‌آباد در فهرست روستاهایی ذکر شده است که توسط شیخ محمدباقر فاضل در ازای دریافت مبلغ پنج هزار دینار و پنج من گندم به آقاخان سوم کتولی واگذار شده‌اند؛ روستاهایی که منظور آن‌ها اراضی حاجی پادار بوده است.[7]
علاوه بر طایفه ایمانی‌ها، تیره‌ها و خانواده‌های مجنی، پیرعلی، اورسیجی، حسینی، دامغانی، خسروی، کتولی و دیگران نیز در این آبادی سکونت دارند.
تیره‌ها و خانواده‌های ساکن در این آبادی مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. گویش غالب اهالی، کتولی است و زبان‌های سیستانی و بلوچی نیز در محدوده‌های سکونتی مربوطه رواج دارد.
آمار جمعیت روستا در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به شرح زیر است:[8]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
104 |
|
1345 |
76 |
357 |
|
1355 |
101 |
555 |
|
1365 |
92 |
580 |
|
1375 |
122 |
623 |
|
1385 |
145 |
563 |
|
1390 |
170 |
582 |
|
1395 |
170 |
546 |
بافت‌های قدیمی آبادی تحت تأثیر معماری سنتی قرار دارد و اکثر خانه‌ها دو طبقه و با جهت شمالی-جنوبی ساخته شده‌اند. از جمله بناهای قدیمی و شاخص نصرت‌آباد می‌توان به خانه مشهور «کَفترخانه» متعلق به بانو کبوتر خسروی، خانه‌های مسکونی علی‌اکبر نصرت‌آبادی و اله‌قلی ایمانی اشاره کرد که با پوشش سفالی و معماری بومی خود — شامل خانه‌های دو طبقه با دو درب بزرگ و کوچک، چهار پنجره روبه‌رو و سقف‌های شیب‌دار شیروانی — در زمره آثار باارزش باقی‌مانده این آبادی محسوب می‌شوند.
حرفه اکثریت اهالی کشاورزی است و اراضی زراعی روستا حدود ۶۵۰ هکتار وسعت دارد. در این اراضی، کشت گندم، سویا و شالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چغندر نیز به عنوان یکی از محصولات دیگر کشت می‌شود. آب مورد نیاز کشاورزی از طریق چاه‌ها تأمین می‌شود؛ تنها قنات روستا که به نام قنات مجن شناخته می‌شود، خشک و غیرقابل استفاده است.
در روستای نصرت‌آباد حدود دو هزار رأس گوسفند و حدود سی رأس گاو شیرده پرورش و نگهداری می‌شود. آب شرب آبادی به‌صورت لوله‌کشی و از چاه‌های سطح شهرستان تأمین می‌گردد. حمام کنونی روستا که بین سال‌های ۱۳۵۴ و ۱۳۵۵ ساخته شده و در حال حاضر تخریب شده است، در اصل بر روی حمام قدیمی و خزانه آب روستا بنا شده بود. نخستین مسجد روستا با پوشش گاله و در امتداد شمال–جنوب ساخته شده بود که پس از تخریب در دهه ۱۳۶۰، مسجد جامع با سقف ضربی و طرح هشت‌ضلعی در امتداد شرق–غرب پایه‌گذاری گردید. آبادی نصرت‌آباد دارای یک باب دبستان مختلط شش‌کلاسه فعال است. در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، سه تن از اهالی این روستا به شهادت رسیدند
1] پایگاه نامهای ملی جغرافیایی ایران
[2] نظری، 1375، ص. ۱۱۴
[3] ستوده، 1377، ج. ۶، ص. ۲۷۴
[4](رابینو، 1383، ص. ۱۹۵
[5] طاهری، 1333، ص. ۳۳
[6] نظری، 1371، ص. ۴۰۰
[7] میردیلمی، 1373، ص. 400
[8]. مرکز آمار ایران.
منابع:
- رابینو، یاسست لوئی. (1383). مازندران و استرآباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران. قابل دسترسی در: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. و ذبیحی، مسیح. (1377). از آستارا تا استارباد (جلد 6). تهران: انجمن آثار ملی.
- طاهری، شهاب. (1333). تاریخ کبودجامگان. تهران: انتشارات سالنامه کشور ایران.
- فروتن، اشکان. (1390). علی‌آبادکتول، تاریخ، سرزمین. تهران: نشر رسانش.
- مرکز آمار ایران:https://www.amar.org.ir
- میردیلمی، سیدضیاء. (1373). تاریخ کتول: شامل تاریخچه و اسناد منطقه علی‌آبادکتول. فاضل‌آباد: چاپخانه بهمن.
- نظری، محمدابراهیم. (1371). سیری در تاریخ سیاسی اجتماعی کتول. قائم‌شهر: نشر فدک.
- نظری، محمدابراهیم. (1375). جغرافیای تاریخی کتول. ساری: چاپ و صحافی شفق.
- نظری، محمدابراهیم. (1399). دارالمرز کتول. گرگان: انتشارات مقسم.
- نظری، محمدابراهیم. (1402). مرجان کتول. گرگان: انتشارات مقسم.