شورجه (بالا و پایین)
شورجه (بالا و پایین)
Šurjah
روستایی واقع در دهستان مراوه‌تپه، بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه، استان گلستان.
این روستا در 11 کیلومتری از مرکز شهرستان مراوه‌تپه، در طول جغرافیایی 49َ °55 و عرض جغرافیایی 52َ °37 با 160 متر ارتفاع از سطح دریا قرار دارد[1]
موقعیت جغرافیایی اطراف روستا به شرح زیر است: در شرق، روستاهای قربان‌پیکار و لی‌لنگ‌دفه؛ در غرب، روستای قره‌قاشلی؛ در شمال، رودخانه اترک و باغ غفورایشانینگ و دره آرتیقینگ؛ و در جنوب، روستاهای سلملی‌دره و آق‌دفه قرار دارند.[2]
روستا از دو محله به نام‌های شورجه بالا و شورجه پایین تشکیل شده است. شورجه بالا حدود یک کیلومتر از شورجه پایین که در کنار جاده اصلی واقع شده، فاصله دارد. .[3]
در خصوص وجه تسمیه روستا گفته می‌شود که آب رود و چشمه‌ای که در جوار روستا قرار داشت شور بوده و به همین دلیل این ناحیه را شورجه می‌نامیدند.[4]
پیشینه دقیق روستا برای ما روشن نیست، اما آنچه مسلم است این است که ساکنان اولیه روستا به عنوان چوپان برای دیگران کار می‌کردند و به دنبال چرای دام، همراه خانواده‌هایشان به طور دائم کوچ‌نشین بودند. مدتی طولانی، اهالی سه روستا؛ قره‌قاشلی، قربان‌پیکار و شورجه، در محل کنونی روستای قره‌قاشلی در کنار هم سکونت داشتند. گروهی از خانواده‌ها نیز از روستای میدانجیق مهاجرت کردند و حدود سال ۱۳۴۹ شمسی در محل کنونی ساکن شدند. چند سال بعد، گروهی از آنان در کنار جاده اصلی مستقر شدند و محله شورجه پایین را تشکیل دادند .[5] در سال‌های اخیر، به‌دلیل ساخت سد چایلی و قرار گرفتن روستا در طرح جابجایی، اهالی از دریافت هرگونه خدمات دولتی محروم شده‌اند و در انتظار جابجایی و اسکان دائمی به سر می‌برند.
زبان اهالی این روستا ترکمنی است. همه آنها مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. اهالی روستا همگی ترکمن از طایفه یموت و تیره دوجی بوده و شامل خانواده‌هایی با نام‌های حاجیلی‌دوجی، گرگانلی‌دوجی و جنتی‌راد می‌شوند.[6] عسگری‌خانقاه در تقسیم‌بندی طایفه یموت، آنها را به سه گروه ویس، شرپ و چونی تقسیم کرده و گروه شرپ را نیز به چهار زیرگروه دیه‌جی، سردار، غراوی و بهلکه تقسیم‌بندی کرده است.[7]
اغلب مردم روستا به دامداری اشتغال دارند که شامل نگهداری گاو، گوسفند و بز می‌شود. در این روستا حدود ۶۵۰ رأس گوسفند، ۲۰۰ رأس بز و ۷۰ رأس گاو نگهداری می‌شود. معمولاً از فروش بره و محصولات لبنی به ویژه کشک، درآمد کسب می‌کنند. در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت علوفه و سایر محصولات دامی، بسیاری از افراد دام‌های خود را به فروش رسانده‌اند.
کشاورزی نیز از دیگر مشاغل مردم است که بیشتر شامل کشت گندم، جو و هندوانه می‌شود. در گذشته هندوانه اترک شهرت داشت، اما امروزه نوع تخمی آن بیشتر کشت می‌شود و هندوانه اترک کمتر کاشته می‌شود. زمین‌های قابل کشت در روستا بسیار محدود و کمتر از ۶۰ هکتار است. باغ‌داری چندان مورد توجه نیست، اما در سال‌های اخیر کاشت درختانی مانند انار و پسته مورد توجه قرار گرفته است. همچنین درختان اروس در کنار منازل مردم کاشته می‌شود تا از سایه آن بهره‌مند شوند.[8] معماری و بافت سنتی روستا تا حد زیادی حفظ شده و هنوز بسیاری از خانه‌ها گِلی هستند. در گذشته، مردم زمان خود را در آلاچیق‌ها می‌گذراندند و سپس خانه‌های گِلی ساخته شد. در سال‌های اخیر، ساخت خانه‌هایی با مصالح مدرن مانند میلگرد، آجر و پوشش‌هایی از قبیل حلب، ایرانیت و ایزوگام رواج یافته است. به تدریج، خانه‌های گِلی تخریب شده و جای خود را به خانه‌های جدید داده‌اند. با این حال، طرح کوچ و جابجایی مانع از ساخت و ساز گسترده شده است.
از مکان‌های گردشگری روستا می‌توان به مراتع واقع در جنوب آن اشاره کرد که به‌ویژه در فصل بهار به دلیل سرسبزی و وجود قارچ‌های محلی مورد توجه قرار می‌گیرند و اهالی برای تفریح و گذران اوقات فراغت به آنجا مراجعه می‌کنند. همچنین، در این منطقه تپه تاریخی‌ای به نام آق‌دفه قرار دارد. آداب و رسوم اهالی روستا، مانند مراسم عروسی، عیدین قربان و فطر، عیددیدنی، یوور، نماز تراویح و ختم قرآن در ماه مبارک رمضان، مراسم آق‌آش در سن ۶۳ سالگی و غیره، همانند سایر ترکمن‌ها برگزار می‌شود. از جمله صنایع دستی رایج میان زنان و دختران روستا می‌توان به قالی‌بافی، پشتی‌بافی ترکمنی، نمدمالی، دوخت جانمازی، یقه‌دوزی، سوزن‌دوزی، بالاک‌دوزی و... اشاره کرد که هنوز کمابیش رواج دارد. در سال‌های اخیر، دوخت لباس‌های زنانه با نقش و نگارهای سنتی نیز محبوبیت بیشتری یافته است.[9] غذای محلی و اصلی اهالی امروزه چکدرمه است. غذاهای محلی دیگر شامل بورگ، قراچورفا، اون‌آش، قاتیق‌لی آش، قایش، سویت‌لی آش و غیره می‌باشد. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در سال‌های گذشته رواج داشته و امروزه بسیار کم‌رنگ یا حتی فراموش شده‌اند، می‌توان به چورگ، بوقین‌مجا، آی‌ترک گون‌ترک، آششیق، چیش، هگ‌گال، آلتاق‌داش، یوزگ و لالایی دختران اشاره کرد.[10]
در سرشماری‌های رسمی انجام‌شده بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ خورشیدی، نامی از این روستا ذکر نشده است. همچنین در تمامی سرشماری‌ها تنها نام «شورجه بالا» ثبت شده است.[11]
|
سال |
خانوار |
جمعیت/ نفر |
|
1335 |
* |
* |
|
1345 |
* |
* |
|
1355 |
* |
* |
|
1365 |
* |
* |
|
1375 |
24 |
157 |
|
1385 |
30 |
131 |
|
1390 |
29 |
129 |
|
1395 |
41 |
140 |
با توجه به اسکان جدید ساکنان در این محل، ساخت مسجد نیز در سال‌های اخیر انجام شده است. پیش از احداث مسجد، نمازهای یومیه به‌صورت انفرادی در منازل اقامه می‌شد و تنها در ایام ماه مبارک رمضان پیشنمازی برای برپایی نماز جماعت و تراویح به روستا می‌آمد. در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، در محله‌ی شورجه پایین مسجدی با زیربنای حدود ۶۵ مترمربع تأسیس شد. در محله‌ی شورجه بالا نیز در سال ۱۴۰۰ خورشیدی مسجدی احداث گردید که در حال حاضر روحانی تنها در ماه رمضان برای اقامه نماز جماعت و تراویح حضور می‌یابد.
حضور نخستین معلم روستا به سال ۱۳۶۵ خورشیدی بازمی‌گردد که با آغاز فعالیت‌های نهضت سوادآموزی، آموزش رسمی در این روستا شروع شد. پیش از آن، دانش‌آموزان برای تحصیل به روستاهای اطراف، از جمله سوزش، ساری‌قمیش و قربان‌پیکار مراجعه می‌کردند. سایر امکانات دولتی روستا شامل برق (۱۳۷۳)، جاده آسفالت و تأمین آب از چشمه‌ی ساوه مراوه‌تپه است.[12]
[1] سازمان نقشه برداری کشور
[2] حاجیلی دوجی، 14/02/1401.
[3] حاجیلی دوجی، 14/02/1401.
[4] گرگانلی دوجی، 25/02/1401.
[5] حاجیلی دوجی، 14/02/1401. گرگانلی دوجی، 25/02/1401.
[6] حاجیلی دوجی، 14/02/1401.
[7] عسگری خانقاه، و کمالی، (1374)، ص 61.
[8] حاجیلی دوجی، 14/02/1401.
[9] حاجیلی دوجی، 14/02/1401.
[10] حاجیلی دوجی،14/02/1401.
[11] سایت مرکز آمار ایران
[12]حاجیلی‌دوجی، 14/02/1401. گرگانلی‌دوجی، 25/02/1401
منابع:
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران، https://gndb.ncc.gov.ir
- عسگری خانقاه، اصغر و کمالی، محمدشریف. (1374). ایرانیان ترکمن. تهران: انتشارات اساطیر.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با امان‌محمد گرگانلی دوجی (رئیس شورای روستا). 25 اردیبهشت.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با علی حاجیلی دوجی (عضو شورای روستا). 14 اردیبهشت.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با علی حاجیلی دوجی (عضو شورای روستا). 14 اردیبهشت.
- مرکز آمار ایران https://www.amar.org.ir/