حاجی‌حسن
حاجی‌حسن
Hāji Hasan
روستایی واقع در دهستان آقسو، بخش مرکزی، شهرستان کلاله، استان گلستان.
این روستا در ۱۹ کیلومتری شرق شهرستان کلاله واقع شده و در طول جغرافیایی 9ً 37َ °55 و عرض جغرافیایی 9ً 26َ °37 و در ارتفاع 418 متری از سطح دریا قرار گرفته است.[1]
حاجی‌حسن از شمال به روستای یکه‌قوز و ارتفاعات، از جنوب به روستای گونیلی، از شرق به روستای یکه‌قوز و ارتفاعات، و از غرب به روستای کاظم‌خوجه محدود می‌شود.
ساکنان اصلی این روستا نخست در محلی سکونت داشتند که امروزه به نام یورت‌یِری شناخته می‌شود. عده‌ای از ساکنان در حدود سال ۱۳۲۰ از محل یورت‌یِری خارج شده و در محل سکونت قبلی خود ساکن شدند. اما به دلیل نشست زمین، در حدود سال ۱۳۸۱ در قالب طرح کوچ، به مکان فعلی که در کنار جاده اصلی یکه‌قوز – کلاله واقع است، منتقل شدند و در آنجا سکونت گزیدند.[2] این روستا پیش‌تر به نام‌های چای‌دار و قرناس نیز شناخته می‌شده است.[3] در کتاب جغرافیایی ایران، سال ۱۳۲۹ خورشیدی آمده است: «قرناس دهی از دهستان گوکلان، بخش مرکزی شهرستان گنبد قابوس، در ۱۴ کیلومتری شمال‌خاور کلاله واقع شده و دارای ۱۵۰ نفر جمعیت است.» [4]
معماری خانه‌ها و بافت روستا با توجه به اینکه در طرح کوچ قرار گرفته و در سال‌های اخیر در این مکان اسکان یافته‌اند، به طور کامل تغییر یافته است. تمامی منازل مسکونی با رعایت استانداردهای ساخت و ساز و با استفاده از مصالحی مانند آجر، سیمان، میلگرد و غیره ساخته شده و خبری از خانه‌های گِلی قدیمی نیست.[5]
موقعیت‌های جغرافیایی و اراضی اطراف روستا عبارتند از: نِرگلی‌دفه و خوجه‌قنبر در شمال روستا، تشه‌لی در جنوب روستا، دالق‌دفه در غرب روستا، ساری‌کال، یورت‌یِری و قوش‌یِری نیز در شمال روستا قرار دارند.
اهالی روستا بر این باورند که وجه تسمیه آن برگرفته از نام یکی از شخصیت‌ها و بانیان روستا به نام خواجه یا حاجی حسن است.
از مشاهیر این روستا که روزگاری پیشنماز بوده است، بدون شک می‌توان به ملامسکین‌قلیچ، شاعر شهیر ترکمن و متولد سال ۱۲۶۸ق[6]، اشاره کرد که سال‌ها در این محل زندگی می‌کرد.
زبان اهالی این روستا ترکمنی است و همگی مسلمان، اهل سنت و مذهب حنفی می‌باشند.
اهالی این روستا همگی مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. آنان ترکمن‌هایی از طایفه گوکلان و گروه حلقه‌داغلی می‌باشند که شامل تیره‌های غُول، زوریات و مختوم از طایفه قایی قرناس هستند.
اغلب ساکنان روستا زمین‌دار و کشاورز می‌باشند. بیشتر کشت‌های رایج در این روستا شامل گندم، کلزا و هندوانه است. در سال‌های اخیر، کشت نخود فرنگی نیز رواج یافته است. زمین‌های قابل کشت در این روستا حدود ۳۰۰ هکتار وسعت دارد.
شغل دیگر اهالی، دامداری است. بیشتر خانوارها تعداد مشخصی گوسفند، بز یا گاو نگهداری می‌کنند. جمعاً حدود ۶۰۰ راس گوسفند و ۱۰۰ راس گاو در روستا وجود دارد. باغداری در این روستا بسیار محدود است و بیشتر در قالب باغچه‌هایی در حیاط منازل مشاهده می‌شود که انواعی از میوه‌ها مانند آلو، انجیر، انار، انگور و ... را شامل می‌شود.[7]
آداب و رسوم اهالی روستا، از جمله مراسم عروسی، عیدین قربان و فطر، یوور، آق‌آش و ... مانند سایر ترکمن‌ها انجام می‌شود؛ هرچند در سال‌های اخیر تا حدودی کمرنگ شده است.
از جمله صنایع دستی رایج در میان زنان و دختران، تاره‌بافی و نمدمالی است. از دیگر صنایع دستی زنان و دختران می‌توان به بالاک‌دوزی، پرده‌دوزی، تایخا و ... اشاره کرد که هنوز هم تا حدی رونق دارند. غذاهای محلی شامل قارا چوربا، آیران‌لی لوققا، چلپک، دومَچ، قایش‌بلکه، مس سووا، سویت‌لی‌آش، چکدرمه، اون آشی، قطاب و ... می‌باشد.
از جمله بازی‌های بومی و محلی که در سال‌های گذشته رواج داشته و امروزه بسیار کمرنگ یا حتی فراموش شده‌اند، می‌توان به چیش، قورریق، گورش، چورلنگ، گلیم پرچگ، آششیق، آلتاق داش، چله‌کن، یوزگ و ... اشاره کرد. علی‌الخصوص بازی آششیق طرفداران زیادی داشت و به ویژه با نزدیک شدن به عید فطر و عید قربان، با شور و هیجان بیشتری برگزار می‌شد.[8]
از جمله خانواده‌های مهاجر می‌توان به خاندان مختوم اشاره کرد که در حدود سال ۱۳۳۵ش به این روستا مهاجرت کردند.
در حال حاضر در این روستا قریب به 90 خانوار با جمعیتی برابر با 300 نفر زندگی می‌کنند.[9] آمار سرشماری‌های رسمی کشور در سال‌های بعدی نیز به شرح ذیل می‌باشد.
|
سال |
خانوار |
جمعیت/ نفر |
|
1335 |
* |
|
|
1345 |
41 |
200 |
|
1355 |
73 |
371 |
|
1365 |
78 |
394 |
|
1375 |
53 |
292 |
|
1385 |
66 |
314 |
|
1390 |
80 |
335 |
|
1395 |
111 |
386 [11] |
تأسیس مدرسه‌ی ابتدایی در این روستا به پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. نخستین معلم سپاه دانش به نام گلکار در سال ۱۳۵۰ش فعالیت خود را آغاز کرد. از جمله دیگر امکانات دولتی روستا می‌توان به برق، گازرسانی، خانه‌ی بهداشت، آب لوله‌کشی، نانوایی، جاده‌ی آسفالت و تلفن خانگی اشاره کرد.[12]
[1] سازمان نقشه برداری کشور.
[2] مصاحبه شخصی با محمد پرنیان و طاهر پوریان، 23 مهر 1400
[3] مصاحبه شخصی با مشدقلی تاقانی قرناس، ۳ آبان ۱۴۰۰
[4] - دایره جغرافیایی ستاد ارتش، 1329، ج. ۳، ص. 211.
[5] مصاحبه شخصی با طاهر پوریان، عضو شورای روستا، ۹ آبان ۱۴۰۰
[6] عطاگزلی، 1377، ص. ۳۲
[7] مصاحبه شخصی با موسی پوریان و عبدالرحمان پوریان، ۲۳ مهر ۱۴۰۰
[8] مصاحبه شخصی با نظرمهدی پرنیان، داود قلیچی، عبدالرحمان پوریان و موسی پوریان، ۲۳ تیر ۱۴۰۰
[9] مصاحبه شخصی با طاهر پوریان، عضو شورای اسلامی روستا، ۲۳ مهر ۱۴۰۰
[10] در این سرشماری نام روستا قرناس ثبت شده است.
[11] مرکز آمار ایران
[12] مصاحبه شخصی با آقایان نظرمهدی پرنیان، محمد پرنیان و عبدالرحمان پوریان، ریش‌سفیدان روستای حاجی‌حسن، ۲۳ تیر ۱۴۰۰
منابع:
- دایره جغرافیایی ارتش. (1329). فرهنگ جغرافیایی ایران (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش.
- سازمان نقشه‌برداری کشوری، پایگاه نام‌های جغرافیایی ایران:http://gndb.ncc.org.ir
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با داود قلیچی. 23 مهر.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با طاهر پوریان. 23 مهر.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با طاهر پوریان. 9 آبان.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با عبدالرحمان پوریان. 23 مهر.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با محمد پرنیان. 23 مهر.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با مشدقلی تاقانی قرناس. 3 آبان.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با موسی پوریان. 23 مهر.
- فجوری، ستاربردی. (1400). گفتگوی شخصی با نظرمهدی پرنیان. 23 مهر.
- عطاگزلی، محمود. (1377). نگاهی به زندگانی مسکین قلیچ. فصلنامه یاپراق، سال ۱، شماره ۱، ص. ۳۲.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir