الازمن
الازمن
Elāzman
روستایی در دهستان زرینگل، بخش مرکزی، شهرستان علی‌آباد کتول.
روستای الازمن،[1] به گویش کتولی علازمن[2] در ۴ کیلومتری جنوب باختری شهر علی‌آباد کتول، در عرض جغرافیایی ً 46 َ52 °36 و طول جغرافیایی ً41 َ49 °54 با ارتفاع 263 متر از سطح دریا واقع شده است.[3]
الازمن از شمال به روستاهای پیچک‌محله و حاجیپادار، از جنوب به کوه هارون، از مشرق به روستای خارکلاته و از مغرب به روستای برفتان محدود می‌شود و به معنای ذغالگاه یا فراخجایِ برخوردار از چشم‌اندازهای طبیعی افاده شده است.[4]
وجود «تپه‌ی قلی» با قدمت ۳ هزار ساله و «نرگستپه» که سفالینه‌های قرمزرنگ دوران اواسط هزاره‌ی اول پیش از میلاد تا پایان دوره‌ی ساسانی شمال آبادی را در خود دارد[5] و امام‌زاده هارون‌بن موسی‌بن‌جعفر، نشانگر قدمت این منطقه است. علاوه بر آن، گورستان‌های قدیمی مازیتخته، سنگ‌فرش، تیرکده در منطقه دَرک از دیرینگی روستا حکایت دارند جهر[6]، یرتا[7] و گُوکشآرام[8] مکان‌هایی است که آبادی پیش از استقرار کامل پشت سر نهاده است[9]
نخستین بار نام الازمن، در وقف‌نامه سال ۹۱۹ق درج گردیده[10] که در تصرف صاحب اعظم خواجه گستهم بن الاعظم الرحیم خواجه مسیب کفشگر بود[11] بر اساس وقف‌نامه‌ی سال ۱۱۳۵ق، ملک حسین الازمنی که بزرگ طایفه‌ی ملک حسینی‌های الازمن بود، چهار دانگ و نیم قریه مذکور با یک سنگ و نیم حقابه‌ی آن از رودخانه‌ی کفشگیری را وقف اولاد ذکور خود نمود.[12]
روستای الازمن توسط مردمانی از اهالی کرمانشاه که پس از ورود به ایالت استرآباد در اُوزینه شهرستان گرگان متوطن بودند، پایه‌گذاری گردید. [13]الازمن یکی از روستاهای بلوک کتول در عصر قاجار بود. مکنزی در سفرنامه خود تحت عنوان الازمن[14] ملکونف الارزین[15] و رابینو از آن به عنوان الازمین[16] یاد کرده‌‍‌اند. در کتابچه نفوس اهالی مملکت استرآباد به سال 1296 قمری درباره این روستا آمده است «علازمن در دامن کوه واقع است آب مشروب از چشمه سار است و ملک اربابی از اهالی قریه مزبوره است.»[17] الازمن در سال۱۲۷۶ق دارای ۲۵ خانوار و ۱۱۸ نفر جمعیت بود.[18] جمعیت الازمن از این تعداد «مرد زن‌دار 25 نفر، زن شوهردار 25 نفر، مرد بی‌زن 12نفر، زن شوهردار 7 نفر، پسر صغر نفر19، دختر کبر 10نفر، دختر صغر 20 نفر» بود.[19] جمعیت الازمن در سال ۱۲۹۶ق به ۱۲۸ نفر افزایش پیدا کرد.[20] جمعیت این روستا در فاصله سال‌های 1335 تا 1395 به شرح زیر است:[21]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
۱۳۳۵ |
* |
227 |
|
۱۳۴۵ |
246 |
74 |
|
۱۳۵۵ |
501 |
83 |
|
۱۳۶۵ |
769 |
116 |
|
۱۳۷۵ |
880 |
162 |
|
۱۳۸۵ |
728 |
180 |
|
۱۳۹۰ |
932 |
285 |
|
۱۳۹۵ |
۲۱۷ |
۷۰۴ |
اهالی الازمن تماماً مسلمان شیعه مذهب هستند که به گویش کتولی تکلم می‌کنند.
روستای الازمن به دو بخش بالامله و تقی‌سِرا تقسیم می‌شود. بافت خانه‌ها قدیمی آبادی تحت تأثیر معماری سنتی منطقه قرار دارد. که با ساخت و سازهای جدید تغییر یافته است.
تمامی اهالی روستای الازمن دارای نام خانوادگی ملک‌حسینی، غریب ملک‌حسینی، الازمنی، غریب الازمنی و... هستند.
حرفه‌ی عمده‌ی ساکنین، کشاورزی و دامداری است. اراضی آبادی حدود دویست هکتار در رویه‌هایی هم چون وَنگا[22] ، جهر[23] ، شمال آبادی و ملک تقی تقسیم شده‌اند، توتون کاری در درجه‌ی نخست و شالی‌کاری مهم‌ترین محصولات کشاورزی به شمار می‌آید. جو، گندم و نخود و لوبیا نیز کشت می‌شود. کم آبی سال‌های اخیر آسیب‌های فراوانی به کشاورزی وارد نموده است. در حدود ۱۰۰ رأس گاو و ۷۰۰ تا ۸۰۰ رأس گوسفند در آبادی وجود دارد. بافتن چادر شب‌ها و چارگوشه‌های قدیمی هم‌چنان متداول است، در سال‌های اخیر، دوخت لباس‌ها و عروسک‌های محلی با اقبال اهالی روبرو می‌باشد.
آب شرب روستا از چشمه‌‌های، جنگل، افراتخته و تَغَرستان تأمین می‌شود. روستای الازمن دارای دو باب مسجد قدیمی و مسجد بزرگ و زینبیه، حمام قدیمی عمومی، مدرسه‌ی پسرانه و دخترانه ۶ کلاسه در مقطع ابتدایی است. در جنگ تحمیلی ایران و عراق دو نفر از اهالی روستا به شهادت رسیدند.
[1] ذبیحی، (1363). ص261
[2] Elāzman
[3] سازمان نقشه برداری کشور.
[4] نظری، (1402)، ص۲۱
[5] فروتن، (1390)، صص119،148
[6] jahar
[7] yertă
[8] gokœš ărăm
[9] نظری، (1375)، ص274
[10] ستوده، ذبیحی، (1377)، ص 274
[11] میردیلمی، (1373)، ص276
[12] همان، ص288
[13] نظری، (1375). ص18
[14] مکنزی، (1359) ص184.
[15] ملگونف، (1363). ص131
[16] رابینو، (1365)، ص195
[17] ذبیحی، (1363)، ص195
[18] ذبیحی، (1363)، ص218.
[19] قورخانچی، (1360). ص125
[20] ذبیحی، (1363). ص 261
[21] مرکز آمار ایران
[22] vangă
[23] jahar
منابع:
- ذبیحی، مسیح و ستوده، منوچهر(1377). از آستارا تا استارباد. جلد ششم. چاپ دوم. تهران. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.
- رابینو، ه.ل. (1365). مازندران و استرآباد. ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران. قابل دسترسی در: https://gndb.ncc.gov.ir
- فروتن، اشکان. (1390). علی آباد کتول. تاریخ، سرزمین و فرهنگ. تهران. نشر رسانش. چاپ اول.
- قورخانچی، محمدعلی. (1360). نخبه سیفیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی در:https://www.amar.org.ir
- مکنزی، چارلز فرانسیس. (1359) سفرنامه شمال. تهران: نشر گستره.
- ملکونف.گریگوری. (1363). سفرنامه ایران و روسیه «نواحی شمال ایران» به کوشش محمد گلبن و فرامرز طالبی. تهران. دنیای کتاب.
- میردیلمی، سیدضیاء. (1373). تاریخ کتول. چاپ و صحافی بهمن. چاپ اول.
- نظری، محمدابراهیم. (1402). فرهنگ نام آبادی‌ها و مکان‌ها. گرگان: انتشارات مقسم. چاپ اول.
- نظری، محمدابراهیم.(1375). جغرافیای تاریخی کتول. ساری: چاپ و صحافی شفق.