گلفرا
گل‌افرا
Golafrā
روستایی از توابع دهستان انزان شرقی، بخش مرکزی، شهرستان بندرگز، استان گلستان.
این آبادی در 10 کیلومتری جنوب شرق بندرگز و در موقعیت جغرافیایی 0ً 1َ °54 طول شرقی و 4ً 45َ °36 عرض شمالی قرار دارد، ارتفاع این روستا از سطح دریا 10متر است.[1]
گل‌افرا از شمال به جاده گرگان ساری، از جنوب به جاده قدیم گرگان به ساری (شاه عباسی)و جنگل، از شرق به روستای سوته‌ده، و از غرب به روستای سرطاق محدود میشود.
در تلفظ بومیان این روستا «کلافرا» و گاهی «کالافرا» خوانده میشود، در گویش محلی به درختی که شاخهای آن زده شده است «کَل‌دار» میگویند و «کال» هم به دو معناست، هم به تپه و جای بلند و دارای ارتفاع گفته میشود و هم به معنای شکسته است، به عنوان مثال به دست شکسته «کال دست» میگویند. و «افرا» یک گونه درخت جنگلی در جنگلهای هیرکانی است. با توجه به توضیحات فوق به نظر میرسد ریشه نام روستا در وجود درخت افرایی بود که شاخههایش شکسته و خلوت شده است.
نام این روستا در منابع گذشته به شکلهای مختلف ذکر شده است از جمله در یک وقفنامه مربوط به سال 1307ق به شکل «کال‌ورا»[2] در استشهادیهای به سال 1342ق «کل‌فراء»[3]
رابینو، مامور دولت بریتانیا، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی «کل‌فرا» را از آبادیهای بلوک انزان معرفی کرده است.[4]
ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، از «کل‌اافرا» به عنوان یکی از روستاهای بلوک انزان ایالت استرآباد نام برده است.[5]
در کتابچه نفوس استرآباد مربوط به سال 1296ق آمده «کلفرای انزان خالصه دیوان اعلی و آب مشروب آن از رودبار است، اما کم و کفاف نمی‌دهد. ناوری مخروبه دارد که باید تعمیر شود. این قریه از اول سلطنت شاه شهید (محمدحسن خان یا پسر آقامحمدخان) خالصه بوده و الان هم قریه قشلاقی و تعداد نفوسش 104 نفر است.[6]
صولت نظام در سال 1321ق روستای گلفرا را جزوه بلوک انزان استرآباد معرفی میکند.[7]
در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان انزان بخش بندرگز شهرستان گرگان با 250 سکنه معرفی شده است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت بود. محصولاتی همچون برنج، غلات ، پنبه، صیفی در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد.[8]
جمعیت روستا در ادوار مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است.[9]
|
سال |
جمعیت |
خانوار |
|
1335 |
263 |
... |
|
1345 |
495 |
93 |
|
1355 |
575 |
102 |
|
1365 |
749 |
130 |
|
1375 |
784 |
145 |
|
1385 |
723 |
176 |
|
1390 |
760 |
215 |
|
1395 |
668 |
223 |
طوایف ساکن در این آبادی عبارتند از منوچهری، شربتی، فتاحی، جعفری، وکیلی، دماوندی، حبیبی، موسوی، حسینی، عرب، میرکمالی، طاهری، کاشانی، جرجانی(قاجار)، رجائی، ملکی، مخدومی، شهسوار، میرشکار، کاشانیفرد و صیادی.[10]
آثار تاریخی مهم روستا «تپه سر» در شمال روستا که به شماره 11309 و «گرگ تپه» به شماره 11336 در بهمن ماه 1383 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[11] و همچنین قبرستان بادُوسر می‌باشد.
اراضی زراعی این روستا دارای اسامی خاص می‌باشند : که نسق _ توسکائی _ نُور دِلِه در شمال، اسپی گِلی در شمال غرب، قِلِرمِه در جنوب غربی، بادوسر و شکوری در شرق، سرهنگ زمین یا سه لشکری در جنوب، و پیت پول در شمال شرق ده واقع شده‌اند.
منبع آبیاری کشاورزی از رودخانه بادو که از ارتفاعات جنوبی سرچشمه گرفته و از شرق این ده می‌گذرد و به دریای خزر می‌ریزد. منبع آب شرب این روستا چشمه باغو دله، و 3 رشته قنات می‌باشد.
از مهمترین امکانات روستا آب لوله کشی، برق، حمام عمومی، نانوایی، مسجد، خانه بهداشت و مدرسه ابتدایی دخترانه و پسرانه، مدرسه راهنمایی می‌باشد. مردم این روستا پیرو مذهب شیعه بوده و به زبان فارسی، و گویش تبری صحبت می‌کنند. 2 نفر از جوانان روستای تلور، در راه دفاع از میهن، در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند. [12]
این روستا در سال‌های اخیر از امکاناتی چون بهسازی و آسفالت راه، گاز، لوله‌کشی آب، برق، خانه بهداشت برخوردار می‌باشد.
1]. سازمان نقشه برداری کشور.
[2]. ذبیحی، ستوده (1377). ص167
[3]. ذبیحی، ستوده (1377). ص300
[4]. رابینو،(1365). ص113.
[5]. ملکونف.(1376). ص151
[6]. ذبیحی، (1363). ص242
[7]. قورخانچی، (1360). ص30
[8]. فرهنگ جغرافیایی ایران.(1329). ص240
[9]. مرکز آمار ایران.
[10]. معطوفی، (1395)، ص 523
[11]. فهرست آثار ملی ایران
[12]. معطوفی، (1395)، ص 523
منابع:
- ذبیحی، مسیح. ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد.(ج7). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- ذبیحی، مسیح.(1363).گرگان نامه. تهران: انتشارات بابک.
- رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش.
- قورخانچی، محمدعلی. (نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
- ملکونف. گریگوری(1364). کرانههای جنوبی دریای خزر. ترجمه امیرهوشنگ امیری. تهران: کتابسرا.
- وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، فهرست آثار ملی ایران.