ایشان
ایشان
ایشان لقب و عنوانی است که صوفیان طریقه‌ی نقشبندیه به بزرگان و مشایخ خود می‌دهند. چنانکه در تاریخ روضه‌الصفا در این باب آمده است: «اهالی ترکستان من باب الحرمت مشایخ طریقت خود را که غالبا از سلسله نقشبندیهاند، نام نبرند و «حضرت ایشان» خوانند، لهذا هر کس که دم از ارشاد زند بدین لقب موسوم شود.» (هدایت. ج15. ص8286 و کشمیری.1349/78) ترکمانان دشت گرگان نیز به طور عام؛ عرفای خود را «صوفی» و بزرگان عرفای خود را «ایشان» می‌نامند. اما به علت تعدد ایشان‌ها، اصل فلسفه‌ی عدم ذکر نام، فراموش شده و این لقب به صورت پسوند در دنباله‌ی اسم بزرگان عرفا می‌آید، مانند: نظر ایشان، صفا ایشان و... . در بین ترکمانان گوکلان نیز طایفه‌ای از سادات هستند که با عنوان «سادات ایشانی» شناخته می‌شوند.[1] این خاندان خود را از سادات حسینی و منسوب به امام موسیکاظمع می‌دانند. اینکه لقب «ایشان» ابتدا به کدامیک از بزرگان این خاندان اعطاء شده است، معلوم نیست. اما آنچه مسلم است، این است که به مرور زمان لقب «ایشان» در بین این خاندان تبدیل به لقب عام یا شهرت خانوادگی شده است.[2]
[1]- در بین طوایف و تیره‌های ترکمن چهار طایفه‌ی مقدس وجود دارند که به دلیل احترامی که بین قبایل ترکمن داشته‌اند، در هر شرایطی آزادانه در بین طوایف مختلف رفت و آمد می‌کرده و از گزند اختلافات قومی- قبیله‌ای در امان بوده‌اند و گاهی نقش میانجی و اصلاح کننده‌ی روابط قبایل را ایفاء می‌کرده‌اند. این چهار طایفه، به طور عام "اولاد" خوانده شده و هرکدام آنها منسوب به یکی از خلفای راشدین بوده‌اند. چنان که اولاد ابوبکر را "شیخ" ŝeyx، اولاد عمر را "مختوم" maxdum، اولاد عثمان را "آتا" âtâ و اولاد علی(ع) را "خواجه" xoje می‌خوانند. (ن.ک به آیرونز، ویلیام. 1386. ترکمن‌های یموت. تهران. افکار و پژوهشکده مردم‌شناسی. صص 144-143)
[2]- بازدید نگارنده از روستاهای زاو، کریم‌ایشان، چاتال و ... و گفتگو با ریش‌سفیدان و بازماندگان سادات علوی در روستاهای مذکور. (خرداد ماه 1389)