ابراهیم استرآبادی
ابراهیم استرآبادی
EbrahimEstarabadi
خوشنویس و شاعر قرن دهم قمری.
مورخین، تاریخ و مکان دقیق تولد، چگونگی زندگی و نسب وی را ثبت نکرده‌اند، فقط می‌توان گفت که وی در قرن دهم قمری می‌زیست. نام وی نخستین بار در تذکره‌ي تحفه سامی آمده است. آنچه در بیشتر منابع، ذيل نام ابراهیم استرآبادي دیده می‌شود، درباره‌ی آثار هنری اوست.
وی خطاط ماهري بود و خط تعلیق و نستعلیق را خوب می‌نوشت. قاضی احمد قمی می‌گوید: «وی تعلیق را به غایت نازک و صاف ساخت، تا جایی که او را سوم خواجه عبدالحی و درویش عبدالله به شمار آورده‌اند که هر دو از استادان قلم تعلیق بوده‌اند.»
از آثار مشهور او، کتیبه‌ای دو بیتی است که در درگاه کاشیکاری آستان حضرت معصومه(س) آمده است:
الهی به حق بنی‌فاطمه
که بر قول ایمان کنم خاتمه
اگر دعوتم رد کنی یا قبول
من دوست داران آل رسول
آثار خوشنویسی که نسبت آنها به ابراهیم استرآبادي ثابت شده، عبارتند از:
1. دو قطعه خط موجود در مرقع بهرام‌میرزا مورخ 932ق و مرقع امیر غیب بیک که هر دو در کتابخانه‌ي استانبول نگهداری می‌شود.
2. یک نسخه اسکندرنامه ترکی در کتابخانه‌ي سلطنتی سابق ایران با رقم «الفقیر المنشی الحضره الرضوی» به تاریخ شهر رمضان المبارک 937ق، منسوب به وی است.
3. دو قطعه دیگر که در کتابخانه‌ي آستان قدس رضوی و کتابخانه‌ي سلطنتی (سابق) موجود است.
کتیبه‌ی دیگری در سر در ایوان جنوبی آستان حضرت معصومه(س) وجود دارد که قاضی احمد قمی، کتابت آن را به ابراهیم استرآبادی نسبت داده و به خط فرزند وی اسماعیل است.
آقابزرگ تهراني مي‌نويسد: «مولي ابراهيم استرآبادي منشي آستان قدس رضوي، ديوان شعر دارد.» بيت زير نمونه‌اي از اشعار اوست:
منم سر داده1 در صحراي دل مشكين غزالي را
برآورده به خوناب جگر نازك نهالي را
ابراهيم استرآبادي داراي دو فرزند به نام‌های اسماعیل و سلطان محمود است که هر دو از تعلیق نویسان بنام هستند. در ثبت تاريخ وفات وی اختلاف نظر است، چنان که سپهر سال 933ق، ميرزا حبيب اصفهاني سال 990ق و از متقدمين تذكره نويس، صاحب ريحان نستعليق، شانزدهم ماه صفر 965ق در قزوين آورده است. شواهد و قرائني، سخن صاحب ريحان نستعليق را تأييد مي‌كند، از جمله اين كه صاحب كتاب تحفه سامي، هر كجا از شاعر يا خطاطي ياد مي‌كند، سال و جاي درگذشت او را هم مي‌آورد، در حالي كه بيان وي در مورد ابراهيم استرآبادي، زنده بودن او را هنگام تأليف كتاب نشان مي‌دهد، زيرا در اين كتاب، شرح احوال هنرمنداني را آورده كه «از طلوع آفتاب عالمتاب اين دولت عظمي (صفويان) الي يومنا هذا، لواي فصاحت افراشته‌اند.» بنابراين ابراهيم استرآبادي تا سال 957ق (سال تأليف كتاب تحفه سامي) زنده بوده است. پس وي احتمالاً در سال 965ق درگذشته است.
پي‌نوشت:
1. در بیشترکتب، به جای کلمه سر، کلمه «جا» آمده، فقط در تحفه سامی، کلمه «سر» به کار رفته است.
…
منابع:
• آقابزرگ طهراني، محمدمحسن. [بی‌تا]. الذریعه الی تصانیف الشیعه. تهران: مطبعه مجلس الشوری.
• بیانی، مهدی. (1345). احوال و آثار خوشنویسان (جلد اول، چاپ2). تهران: علمی.
• صفوي، سام‌ميرزا. (1354). تحفه سامی (چاپ 2). (به تصحیح وحید دستگردی). تهران: کتابفروشی فروغی.
• مدرسی طباطبایی، سیدحسین. (1353). تربت پاکان (جلد اول). قم: مهر.
• منشي قمی، قاضی میراحمدبن شرف الدین حسین. (1366). گلستان هنر (چاپ 2). (به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری). تهران: کتابخانه منوچهری.